رابطه میان فضای کربلا و بازنمایی آن، از نوع اجتماع هوموتپیک است اما هنرمند به یاری تخیل خود و در برخی از آثار، با استعانت از درآمیختگی چندمکانی، فضایی را برساخته که رابطه‌ای دیالکتیک میان فضای واقعی و خیالی را آشکار می‌سازد.

روایت‌ها و داستان‌هایی که درباره حوادث مربوط به کارزار کربلا، پس از آن شکل گرفت، یک مظهر مذهبی از ابتلای امام حسین (ع) و شهادت ایشان ایجاد کرد. در واقع حادثه غمبار کربلا، به حافظه جمعی شیعه برجستگی زیاد و نمادینی بخشید.

روایات تصویری عاشورا در قالب فیلم و سریال، کارکردی همچون روایات مکتوب به ویژه در قالب مقاتل دارند. گرچه که ممکن است در سالهای متمادی و به طور مکرر پژوهشگران به آنها رجوع کنند اما این دلیلی بر داشتن تاریخ مصرف خاصی نمی‌شود.

چگونگی تطور گزارش‌های عاشورایی در دهه‌های اخیر مورد اهتمام محققان عرصه عاشوراپژوهی قرار گرفته است که رجزهای سروده شده در حادثه کربلا از آن جمله است. در همین راستا مقاله حاضر در پی پرداختن به نقش کتاب «اسرار الشهاده» در تطور رجزهای عاشورایی است. در این نوشتار از روش مطالعات اسنادی، تحلیلی و مقایسه‌ای میان کتاب «اسرار الشهاده» و سایر منابع کهن و متقدم تاریخی بهره گرفته شده است که در این میان سهم «اسرار الشهاده» بسیار برجسته است به‌گونه‌ای که با دخل و تصرف مختلف در متن و تعداد رجزها، موجب ورود رجزهای جدید در قالب‌های مختلفی منسوب به شخصیت‌های حقیقی و نیز خرافی کربلا شده است.

حضور اهل بیت (ع) در اولین اربعین شهادت امام حسین (ع) بر سر مزار آن حضرت در کربلا از مسائلى است که در قرون اخیر برخى محققان شیعه درباره آن تشکیک کرده‌اند. در مقابل، برخى دیگر از اندیشمندان، درصدد رد این تشکیک و اثبات اربعین اول شده‌اند. این نوشتار ابتدا به دلایل منکران اربعین اول پرداخته و در ادامه به پاسخگویی آن‌ها می‌پردازد، سپس با استفاده از قراین و شواهد دیگر، دیدگاه موافقان اربعین اول را تأیید می‌کند.

در این مقاله با توجه به متون تاریخی معتبر، احتمالات ممکن را تبیین کرده و ضمن بیان نظر مدافعان این واقعه، دیدگاه خود را مبنی بر نبود دلیل کافی و قابل اعتماد بر مسئله اربعین سیدالشهدا (ع) تبیین خواهیم نمود. همچنین امکان رسیدن کاروان اسرا را نیز به کربلا در اربعین اول تقریباً ناممکن دانسته و در پایان، دلیل الحاق سر مطهر امام حسین (ع) را به جسم شریفش مورد خدشه قرار داده و وجود حدیث شریفی که زیارت اربعین را از علائم مؤمنان می‌شمارد، برای استحباب و فضیلت آن زیارت کافی دانسته‌ایم.

حضرت زینب (س) در واقعه بزرگ کربلا، با کمال صبر و استقامت به تبلیغ و نشر معارف اسلامی و آرمان‌های الهی پرداخت. اگر استقامت این بانوی بزرگ نبود، حادثه کربلا اثر کافی را نداشت و دشمنان نمی‌گذاشتند پیام به نسل‌های آینده منتقل شود.

حوادث تاریخی مهم و تأثیرگذار به همان اندازه که خود بزرگ و پر اهمیت‌اند، در غربال‌گری شخصیت‌ها و چهره‌های متنفذ جامعه نیز مؤثرند. وقتی رویدادی همچون عاشورا اتفاق می‌افتد، موضع‌گیری افراد، سلبی یا ایجابی، مورد دقت پژوهشگران و حتی عامه مردم قرار می‌گیرد. بر این اساس، همیشه این پرسش برای عاشوراپژوهان وجود داشته و دارد که چرا برخی نزدیکان حسین‌ بن‌ علی‌ (ع) که از آن‌ها انتظار می‌رفت در یاری آن حضرت گوی سبقت را از دیگران بربایند، از این قافله خیر عقب مانده، در زمره عاشوراییان قرار نگرفتند. محمد حنفیه، برادر امام حسین‌ (ع)، یکی از این شخصیت‌هاست. 

پژوهش حاضر به بررسی فرجام سر مطهر امام حسین (ع) و سرهای دیگر شهدا و محل دفن آن‌ها، در دو بخش پرداخته است: بخش نخست، به فرجام سر امام (ع) و دیدگاه‌های مربوط به محل دفن آن می‌پردازد و پس از بررسی و بازکاوی اقوال متعدد در این باره، قول الحاق سر به بدن مطهر را بر اقوال دیگر ترجیح می‌دهد. در بخش دوم به نقد و بررسی گزارش‌های مربوط به فرجام سرهای دیگر شهدا پرداخته شده است. 

با یک نگاه اجمالى به نوحه‌ها و مراثی که پیرامون واقعه کربلا سروده شده، می‌توان دریافت که بخش قابل توجهى از آن‌ها درباره آب و تشنگى است. بنابر این ما در این مقاله مختصر می‌کوشیم با استفاده از این منابع، مسئله آب و تشنگى حسین (ع) و یارانش را مورد بررسى قرار دهیم. قبل از ورود به متنِ مقاله، توجه به این نکته ضرورى است که ما با استناد به منابع، می‌توانیم ممانعت از رسیدن آب به خیمه‌هاى امام حسین (ع) را و نه تشنگى مفرط ایشان و یارانش را نفى کنیم و این حکایت از هنر نظامى امام حسین (ع) در جهت آرامش خاطر یاران و خانواده‌اش و نیز ارتقا ی روحیه آن‌ها در برابر دشمن دارد.