بررسی فلسفه حرکت امام حسین (ع) به سمت کربلا و علم ایشان به شهادتشان، مسئله‌ای پراختلاف در بین علمای شیعه بوده است و بزرگان بسیاری در مورد آن سخن گفته‌اند. شهید مطهری و آقای صالحی نجف آبادی، از جمله افرادی هستند که نظرهای مهمی در این باره داده‌اند و نظریه هرکدام از این دو نفر، طرفداران خاص خودشان را دارد. در این یادداشت به بررسی اختلاف بین این دو نظر در باب علم امام می پردازیم.

شهادت امام حسین (ع) در کربلا، امری واضح برای بسیاری از یاران و اصحاب امام حسین (ع) بود و آنقدر رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) آن را در بین مردم بیان کرده بودند که بسیاری از مردم مکان و نحوه شهادت آن حضرت را می‌دانستند. از این رو از زمان خروج امام (ع) از مدینه تا رسیدن به کوفه، بسیاری از یاران آن حضرت نزد ایشان آمدند و ایشان را از حرکت به سمت کوفه برحذر داشتند. همچنین امام حسین (ع) در جواب بسیاری از آن‌ها، برخی از دلایل حرکت خود به سمت کربلا و شهادت را اعلام می‌کردند.

زمانی که امام حسین (ع) قصد خروج از مدینه و رفتن به سمت کوفه را داشت، محمدبن‌حنفیه نزد امام آمد و از وی درخواست کرد امام مسیر حرکت خود را تغییر دهد و به سمت کوفه نرود. ولی امام (ع) با اشاره به آگاهی خود از سرنوشت خویش، دلیل حرکت خود را بیان کردند.

مسئله علم امام در حرکت امام حسین (ع)، یکی از مسائل اختلافی بین علمای شیعه از زمان غیبت کبرا تا کنون بوده است. مسئله‌ای که نظرها و آرا متفاوتی در مورد آن گفته شده و هنوز هم ادامه دارد. در این یادداشت، نظر چند عالم بزرگ شیعه را که نظریه شان را در کتاب‌هایشان بیان کرده اند، نقل می‌کنیم.

یکی از اعتقادات اختصاصی و مهم در شیعه، اعتقاد به علم غیب امامان (ع) است. آنها این علم را از رسول خدا (ص) گرفته‌اند؛ اما یکی از مسائلی که در این زمینه ایجاد می‌شود، رابطۀ این علم با عمل آنهاست. آیا ائمه بر اساس این علوم غیبی، زندگی و امور روزمرۀ خود را پیش می‌برند؟ 

پیشگویی‌های مرتبط با شهادت امام حسین (ع) در روایات متعدد و فراوان در کتب شیعه و اهل سنت به چشم ‌می‌خورد.. 

یکی از مسائلی که نشان می‌دهد امام حسین (ع) نسبت به شهادت خویش آگاه بودند، پیش‌بینی‌های ائمۀ پیش از آن حضرت بوده است. رسول خدا (ص)، امیرالمؤمنین (ع) و امام حسن مجتبی (ع)  بین مردم و اصحاب خاص خویش به کرات در مورد واقعۀ عاشورا صحبت کرده بودند و مظلومیت و شهادت امام حسین (ع) را به دست شقی‌ترین مردم متذکر شده بودند ......

در اندیشه شیعی، یکی از ویژگی‌های الهی ائمه معصومین علیهم‌السلام، در اختیار داشتن قدرت علمی ورای قدرت علمی بشر است.

به تعبیر واضح‌تر، ائمه اطهار (ع) گذشته از داشتن مقام عصمت، به‌واسطه قدرتی که خداوند متعال در اختیار ایشان قرار داده دارای علمی وسیع و جامع و بدون خطا می‌باشند.

علو مقام اهل‌بیت (ع) در زندگی روزمره و همچنین توصیه‌های فراوان رسول (ص) به ایشان و اعترافات جمع کثیری از صحابه و تابعین به بالا بودن علم و زهد و تقوا و هر خصیصه اسلامی و بشری اهل‌بیت (ع) سبب شده که در کتب اهل تسنن نیز تعریف‌ها و تمجیدهای فراوانی نسبت به ائمه اطهار (ع) بشود در عین حال اهل تسنن به این مقاماتی که شیعه برای ائمه اطهار (ع) بیان می‌کنند، قائل نیستند...

این بحث بی سابقه نیست، اما من به نوبه خود تلاش کردم تا نشان دهم چرا فقها برای قرن‌ها جز در یک بحث کلامی، به عاشورا از زاویه فقه توجهی نکردند و این اواخر چه عواملی سبب شد تا برخی از فقها و نویسندگان، به عاشورا از منظر فقهی بنگرند.

 علامه محمد تقی جعفری در مجموعه مقالات زیر به بیان عوامل مهم شناخت و داوری صحیح حوادث بزرگ تاریخی که موجب شکل گیری ارزش ها شده پرداخته است. وی در قسمتی دیگر از این مقالات به بررسی آگاهی امام حسین (ع) از شهادت خونین خود در قیام بزرگ عاشورا می‌‌پردازد...