معمای تنهایی مسلم در کوفه

مسلم بن عقیل نماینده امام حسین (ع) در کوفه بود. او مامور بود وضیعت این شهر را بررسی و برای امام حسین (ع) گزارش دهد. به دلیل نقل های تاریخی بسیار متفاوت از فضای کوفه و خفقان آن؛ اتفاقاتی که در کمتر 2 ماه اقامت مسلم در کوفه رخ داد بسیار مبهم می‌نماید و به معمایی بدل شده است که هریک از تاریخ‌دانان با اندیشه خود به تحلیل آن پرداخته اند. در این پرونده به گفته‌های تاریخ درباره این واقعه و تحلیل های تاریخ‌دانان می پردازیم تا شاید گوشه ای از معمای تنهایی مسلم در کوفه روشن گردد.

همراه با امام حسین (ع) از مدینه تا کربلا

امام حسین (ع) پس از آنکه برای بیعت با یزید،تحت فشار قرار گرفتنداز مدینه به سمت مکه رفتند و در شعب ابی طالب سکنا گزیدند. سیدالشهدا بار دیگر در شرایط اضطرار از مکه خارج شده و به سمت کوفه حرکت کردند و پس از طی 1447 کیلومتر در مدت تقریبی 25 روز در دوم محرم سال 61 وارد کربلا شدند. بیش از 5 ماه از مهم ترین لحظات تاریخ اسلام در این پرونده می خوانیم.

جستجوی حقایق در سایه روشن تاریخ

از واقعه عاشورا، 1375 سال می‌گذرد و چهره‌های متفاوتی از آن باقی مانده و شرایط طوری است که برای بدست آوردن حقیقت باید پژوهش کرد و از لا به لای نقل های مختلف بتوان حقایقی را دریافت کرد. بسیاری از منابع تاریخی اولیه به ما نرسیده است و در گذشته از بین رفته اند و نمی توان گفت تمام جزئیات حقایق عاشورا در تاریخ آمده است. به دلیل نقل‌های مختلف، شیوه های پژوهش و اصول انتخاب منابع تاریخی اختلافات زیادی و حتی متناقض در بین بازنویسان تاریخ عاشورا رخ می دهد.

سفری سخت که در طول تاریخ هیچ‌گاه ترک نشد

پس از شهادت جانگداز سیدالشهدا (ع) زیارت بارگاه امام حسین (ع) سال به سال در بین شیعیان پررنگتر گشت. توصیه‌های ائمه اطهار (ع) و دیگر افراد شاخص جامعه در طول تاریخ باعث شد توده مردم بیشتر به زیارت امام حسین (ع) اهتمام کنند. در زمان امویان به دلیل آنکه زیارت ایشان یادآور جنایات بنی امیه در کربلا بود و بعدها هم در زمان عباسیان موجب قدرت گرفتن و پررنگ شدن جمعیت شیعیان و علویانی بود که مخالف عباسیان بودند. حکام به شدت با پدیده زیارت به مخالفت پرداخته و مانع انجام آن شدند اما توده مردم هیچ گاه دست از انجام این حرکت عبادی برنداشتند. در این پرونده با ابعاد سختی ها و اهتمام شیعیان به این امر در طول تاریخ آشنا می‌شوید.

در مکتب اسلام تکالیف به قدر توانایی انسان‌ها  تعریف شده است و این اصل کلی بر تمام احکام اسلامی حکومت دارد. این تحقیق جریان این اصل مهم دین را در نهضت عاشورا بررسی کرده و نشان داده است که این مهم،‌ در قیام عاشورا مورد توجه امام حسین (ع)‌ بوده و‌ آن حضرت با ارزیابی دقیق شرایط اجتماعی و توانایی خود، برای دستیابی به اهداف تعریف شده،‌ اقدام به قیام نموده است. در این عرصه،‌ ابتدا دو دیدگاه متفاوت دراین‌باره مطرح شده و به اختصار شرایط فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام و رسالت امام حسین (ع)‌ در‌ آن شرایط مورد بحث قرار گرفته است. سپس اهداف نهضت عاشورا و توانایی‌ها و عناصر اصلی قدرت امام حسین (ع)‌ برای دستیابی به اهداف مطرح شده است.

مذاکره با دشمن در جایگاه مسئله‌ای روزآمد، به تبیین قیام امام حسین (ع) راه یافته و  با این ادعا همراه شده است که «امام حسین (ع) با انجام ملاقات‌هایی در کربلا، به‌ دنبال مذاکره و توافق بود تا جلوی جنگ گرفته شود.»

بانو حضرت فاطمه زهرا (س) همواره یکی از شخصیت‌های بسیار مقدس در ادبیات دینی و مذهبی بوده است. تأثیرگذاری زندگی مظلومانه و معصومانه آن حضرت سبب شده است که نه تنها در جهان تشیع، بلکه در میان اهل تسنن نمونه بانویی پاکدامن و الگویی برای بانوان شود. از این روست که می‌بینیم در کشورهایی همچون ترکیه به کتاب‌هایی با موضوع زندگی بانوی گران‌قدر اسلام توجه می‌شود. در یادداشت زیر به قلم جناب آقای طاهر بابایی، برخی از آثار نوشته شده و ترجمه شده از فارسی و عربی درباره حضرت فاطمه زهرا (س) در ترکیه معرفی شده است.

قدیمی‌ترین منبع تاریخی که به گزارش وقایع عاشورا پرداخته، مقتل الحسین ابومخنف لوط‌بن‌یحیی متوفای 157 هجری قمری است که مورخان قرون بعدی وامدار وی هستند.

این نوشته، گزارشی از سخنرانی دکتر علی محمد ولوی در سلسله سخنرانی‌های «بازشناسی قیام‌های پس از عاشورا» است که توسط پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شده و با توجه به سالگرد این واقعه، پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام آن را به شما خوانندگان گرامی تقدیم می‌کند.

مهم‌ترین هدف تاریخ‌نگاری عاشورا در طول قرون متمادی، گسترش فرهنگ ایثار و شهادت‌طلبی بوده است. این سبک از تاریخ‌نگاری با اشاره به نحوه شهادت امام حسین (ع) و فرزندان و یاران امام، بیشترین نقش را در آگاه‌سازی این واقعه داشته است. یکی از گزارش‌های مهم در تاریخ‌نگاری عاشورا، چگونگی شهادت حضرت علی‌اصغر (ع) است. شهادت مظلومانه طفلی شیرخوار به دست دشمن در تاریخ‌نگاری عاشورا، از غم‌بارترین اتفاقات واقعه عاشورا به شمار می‌رود‌. بازتاب شهادت حضرت علی‌اصغر (ع) در تاریخ‌نگاری عاشورا از دیرباز، عمق فاجعه عاشورا در میان مسلمانان و غیرمسلمانان را نشان داده است.


پدیده زیارت در اکثر ادیان و دین اسلام مورد توجه و اهتمام است اما در شیعه این حرکت بسیار پررنگ و به عنوان شاخص برای شناخت شیعیان شده است. این فرهنگ و شاخص در توده شیعه از چه زمانی آغاز شد و چه چیزی باعث آن شد در یادداشت زیر به آن پرداخته ایم.


پژوهش حاضر به بررسی فرجام سر مطهر امام حسین (ع) و سرهای دیگر شهدا و محل دفن آن‌ها، در دو بخش پرداخته است: بخش نخست، به فرجام سر امام (ع) و دیدگاه‌های مربوط به محل دفن آن می‌پردازد و پس از بررسی و بازکاوی اقوال متعدد در این باره، قول الحاق سر به بدن مطهر را بر اقوال دیگر ترجیح می‌دهد. در بخش دوم به نقد و بررسی گزارش‌های مربوط به فرجام سرهای دیگر شهدا پرداخته شده است. 


این پژوهش چگونگی مبارزه و شهادت حضرت قاسم (ع) را در منابع کهن بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته که او دومین پسر شهید امام حسن در کربلا است. وی از نظر سنی کوچک بود‌ه و نوجوان توصیف شده است. او در میدان نبرد توسط عمر بن سعد اَزدی به شهادت رسید. درباره آن حضرت برخی گزارش‌های بی‌سند نیز شهرت یافته است مانند این‌که 1- وی درباره مرگ گفت: «احلی من العسل»؛ 2- بدن او زیر سم اسب‌ها پایمال شد؛ 3- امام حسن تعویذی در بازویش بسته بود که توصیه به یاری حسین می‌کرد و سرانجام به عروسی او منتهی شد. این گزارش‌ها در این تحقیق مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با رویکرد تاریخی است.

شمر بن ذی‌الجوشن یکی از افرادی است که در جریان قیام امام حسین (ع) مرتکب جنایاتی شد و نام  به بدنامی و بدفرجامی به‌عنوان قاتل امام حسین (ع) در تاریخ ثبت‌شده است. ‌این فرد دارای فراز و فرودهای شخصیتی است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای به شخصیت‌شناسی وی و نقش او در جنایات و مصائب کربلا به‌ویژه روز عاشورا پرداخته است.


فراموشی رمز عبور

ایمیل خود را وارد کنید

×
ارتباط با ما

پیام های خود را از این طریق برای ما ارسال نمایید.

×