از جمله ویژگی‌های شاخص قیام امام حسین (ع)، خونین شدن این قیام با خون مطهر شهیدان، به‌ویژه حضرت علی اصغر (ع) است. براساس نقل مقاتل و کتاب‌های تاریخی و مفاد زیارت‌نامه‌ها، امام حسین (ع) در روز عاشورا خون زخم و جراحت خویش را به آسمان پاشید و صورت مبارکش را با آن رنگین کرد. همچنین خون علی اکبر (ع) و علی اصغر (ع) را نیز به هنگام شهادت به آسمان پاشید و قطره‌ای از آن خون‌ها به زمین بازنگشت. بنابراین خونین کردن صحنه شهادت بهترین عزیزان از سوی امام حسین (ع)، به‌ویژه علی اصغر (ع) منطق و اهدافی حاکم است.

وجود گزارش‌های ضد و نقیض درباره کیفیت تعامل محمد بن‌ حنفیه و سیدالشهداء (ع) در رابطه با نهضت کربلا، نشان از لزوم ارزیابی و بررسی صحت و سقم آن اخبار دارد. گزارش ابن ‌اعثم مبنی بر نگارش وصیت‌نامه از سوی امام (ع) برای محمد بن حنفیه پیش از ترک مدینه؛ مخالفت او با قیام آن حضرت در گزارش ابن‌ سعد؛ دو نامه ارسالی سیدالشهداء (ع) برای وی از مکه و کربلا و نیز «روایت مشیت» که از ابن‌طاووس نقل شده، از جمله این اخبار است. پژوهش حاضر بر آن است تا این اخبار را مورد بازخوانی قرار داده و به نقد و ارزیابی آن‌ها بپردازد. 

روزه روز عاشورا همواره در میان عالمان اهل سنت و عالمان اهل شیعه معرکه آرا بوده است. سبب این اختلاف، وجود دو دسته روایات موجود در کتب روایی شیعه درباره آن است و نوشتار موجود در تلاش برای بررسی سندی در محتوای احادیث، به روش توصیفی تحلیلی ـ انتقادی به منظور آشنایی با این دو دسته روایات است.

یافته‌های پژوهش حاضر این است که روزه عاشورا قبل از تشریع روزه ماه رمضان بوده و پس از آن رها شده است و البته آنچه که از مجموع روایات استنتاج می‌شود اینکه مجوز صوم در این روز، قوی‌تر بیان شده است.

تحلیل گفتمان با کاوش فرایند کلام به بررسی زمینه‌های تولید سخن اعم از اندیشه‌های دینی، اجتماعی و سیاسی گوینده سخن و نحوه تولید آن و بازجست تعامل خواننده متن با کلام اطلاق می‌شود. داستان مدح فرزدق (19 - 110 ق.) شاعر بلندپایه اموی از امام سجاد (ع) معروف است که در آن هشام خلیفه اموی را با شعر و کلام خود در جمع، شرمنده کرده و حاکم قدرتمند زمان را از طریق کلام شکست داده است.

مقتل‌نگاری از شاخه‌های مهم تاریخ‌نگاری و مورد اعتنای همه فرق اسلامی است که با تلاشی همگانی و رویکردهایی متفاوت بالنده شد. پژوهش حاضر مقتل‌نگاری را با رویکردی علمی ـ تحلیلی تا قرن سوم و با تکیه بر نقش اصحاب امامان شیعه (ع) بررسی می‌نماید. در این آزمایش با استفاده از شیوه تاریخی، ذهن‌شناسی مؤلفان (به معنای نوعی راهیابی به آرا و تفکرات آنان، با مطالعه آثار و شرح حال‌ها برای گمانه‌زنی درباره شیوه نگارشی و رویکرد مؤلفان به مسائل تاریخی) و مقایسه آثار آنان، دو جریان حدیث‌نگر و تاریخ‌نگر مطالعه شده است.

قیام توابین و مختار، با هدف خونخواهی امام حسین (ع) انجام گرفت که رهبران آن‌ها دیدگاه و روش‌های انقلابی متفاوتی داشتند؛ توابین بیشتر در پی جبران قصورشان در قبال قاتلان دشت طف بودند و معیار‌های دشواری برای جذب نیرو داشتند. از این‌روی، تنها راه تحقق هدف خود را جان‌فشانی دانسته، قائل به اصالت وسیله، هم‌پایه هدف بودند.

در مقاله حاضر به شیوه توصیفی ـ  تحلیلی به جلوه فضائل و ویژگی‌های حضرت زینب (س) در شعر چند تن از شاعران مسیحی معاصر عرب پرداخته شده  تا  مهم‌ترین ابعاد شخصیتی ایشان که در شعر این شاعران مسیحی بررسی و تبین شود. پاکی و عفاف حضرت زینب (س)، صلابت و شکیبایی، پاسداری از دین پیامبرخاتم (ص) و رسالت الهی، محافظت از اهل بیت (ع) و بازماندگان کربلا، حماسه‌آفرینی و انتقال پیام کربلا به جهانیان، از مهم‌ترین موضوعاتی است که این دلدادگان مسیحی بدان پرداخته‌اند.

دیری است درباره محل شهادت امام حسین (ع) مقتلی زبانزد میان عوام شده که به گودال یا «گودال قتلگاه» شهرت یافته است. چنان‌چه منابع تاریخی و حدیثی متقدم و معتبر شهادت داده‌اند، شهادت امام حسین (ع) در مکانی غیر از آنچه امروزه در لسان عموم جای گرفته اتفاق افتاده است. بی‌گمان اعتقاد به چنین امری لوازم را به دنبال خواهد داشت و به نظر می‌رسد یکی از این لوازم، بُعد عاطفه است که منابع و مقاتل متأخر آن را به این عصر به ارمغان آورده‌اند. اختلاف تعابیر، وجود لغات غریب در روایات و پرداختن به احادیث ضعیف را می‌توان از جمله عواملی دانست که سبب شده چنین تعبیری وارد حوزه عاشورا شده و به تبع، منشأ اعتقادی بی‌پایه در میان عوام شود.

ابومخنف لوط‌ بن یحیی، یکی از برجسته‌ترین اخباریان (مورخان) قرن اول هجری و محدثان احادیث تاریخی است. در این مقاله تلاش می‌شود علاوه بر معرفی شخصیت ابومخنف از جنبه‌های مختلف، این اثر تاریخی بسیار مهم در ابعاد متفاوت آن که نقش بسیار مهمی در بیان یکی از غمناک‌ترین حوادث تاریخی صدر اسلام دارد بررسی شود تا اعتبار ابومخنف و نیز ارزش علمی اثر او یعنی «مقتل‌الحسین (ع)» هرچه بیشتر نمایان شود.

در برخی منابع روایی شیعه و اهل سنت احادیثی با موضوع «عدم سایه برای پیامبر (ص) و ائمه معصوم (ع)» به چشم می‌خورد. محدثان و مؤلفانی که این احادیث را پذیرفته‌اند، این ویژگی را معجزه‌ای از سوی ذوات مقدس معصومان (ع) دانسته‌اند اما در مقابل، بیشتر اندیشمندان در برخورد با این گروه از روایات سکوت کرده‌اند و یا با عدم ذکر این روایات در کتاب‌های خود، به صورت تلویحی ضعفی متوجه آن دانسته‌اند. در یک نگاه کلی، بیشتر این روایات از لحاظ سندی دچار ضعف هستند؛ با این توضیح که سند اکثر این روایات در عین انفراد، راویان موثقی ندارند. در نقد متنی و به هنگام عرضه آن‌ها بر قرآن، سنت و عقل نیز غیر قابل پذیرش به نظر می‌رسند. پذیرش بی‌چون و چرای این روایات، علاوه بر اینکه راه را برای ادعاهای غلوآمیز نسبت به معصومان (ع) هموار می‌سازد، باب طعن مخالفان را بر ما باز می‌سازد.