امام حسین (ع) در وصف یارانش می‌فرماید: «من اصحابی باوفاتر و بهتر از اصحاب خود نمی‌شناسم». این ستایش امام (ع)، منزلت بی‌بدیلی به آنان بخشیده است. نگارنده در پرتو این سخن سیدالشهدا (ع)، با رویکرد تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عملکرد اصحاب آن حضرت پرداخته و چنین نتیجه گرفته است که آن بزرگواران در شب عاشورا یک‌صدا از امام حسین (ع) حمایت کرده و وفاداری‌شان را اعلام کردند؛ سپس در روز عاشورا و صحنه نبرد، وعده‌هایشان را در عمل تحقق بخشیدند. آنان با عشق و اخلاص به عرصه نبرد رفتند و حتی در رفتن به میدان جنگ از یکدیگر سبقت گرفتند. چنین رفتار فداکارانه یاران سیدالشهدا، آنان را اسوه‌های وفاداری و الگوهای فداکاری ساخته و نام و یادشان را جاودانه کرده است.

حضرت عباس (ع) همواره مورد احترام و تکریم امامان شیعه (ع) بوده است. گواه این سخن، زیارت‌نامه حضرت عباس (ع) روایت شده از امام صادق (ع) است. مولفه‌های این زیارت‌نامه نشان داده است نور معرفت الهی به قلب آن حضرت تابیده و ایشان به درجه مومن حقیقی رسیده‌اند. ثمرات و برکات این ایمان واقعی در گفتار و رفتار آن حضرت نمایان گشته و شایسته دریافت سلام خداوند، ملائکه، انبیاء و اولیای الهی شده است. 

قاسم یکی از فرزندان امام حسن مجتبی است که در کربلا به شهادت رسید. این پژوهش چگونگی مبارزه و شهادت آن حضرت را در منابع کهن بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته که او دومین پسر شهید امام حسن در کربلا است. وی از نظر سنی کوچک بوده و نوجوان توصیف شده است. قاسم برای مبارزه با دشمن از امام حسین اجازه خواست ولی امام نخست امتناع ورزید تا با اصرار وی مواجه شد و سرانجام اجازه داد. او در میدان نبرد توسط عمر بن سعد اَزدی به شهادت رسید. درباره آن حضرت برخی گزارش‌های بی‌سند نیز شهرت یافته است مانند این که 1- وی درباره مرگ گفت: «اَحلی من العسل»؛ 2- بدن او زیر سم اسب‌ها پایمال شد؛ 3- امام حسن تعویذی در بازویش بسته بود که توصیه به یاری حسین می‌کرد و سرانجام به عروسی او منتهی شد. این گزارش‌ها در این تحقیق مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تاریخی است.

با سقوط دولت آل بویه (حک: 334-447 ه.ق.) و به قدرت رسیدن سلجوقیان (حک: 431-590 ه.ق.) برگزاری آیین‌های عاشورایی، علی‌رغم سخت‌گیری‌های هیئت حاکمه در نیمه اول عصر سلجوقی، همچنان در میان امامیه استمرار داشت، و در منابع تاریخی کم و بیش گزارش شده است. پژوهش حاضر به آیین‌های عاشورایی عصر سلجوقی، زمینه‌ها و فرصت‌های مانایی و برگزاری مراسم عاشورا، گونه‌های عزاداری امام حسین (ع)، عزاداری سنیان حنفی و شافعی، عزاداری زنان، مناقب‌خوانی، مرثیه‌سرایی و تعزیه پرداخته است. یافته‌های پژوهش با تکیه بر روش توصیفی‌-تحلیلی نشان می‌دهد که زمینه‌ها و فرصت‌هایی در دوره سلجوقی وجود داشته که سبب مانایی آیین‌های عاشورایی بوده است. آیین‌های عاشورایی، و زمینه‌ها و فرصت‌هایی  که موجب استمرار این آیین‌ها شده، هدف این پژوهش است. آیین‌های عاشورایی در این عصر خودجوش بوده است. هر زمان که شیعیان اوضاع و احوال سیاسی مناسب و فرصت مناسبی می‌یافتند، در ایام محرم، به‌ویژه روز عاشورا، آیین‌های عزاداری مخصوص امام حسین (ع) برپا می‌کردند. همان آیین‌های عاشورایی که در عصر آل بویه وجود داشته، در این دوره هم کمابیش وجود داشته و منقطع نشده است.

یکی از حساس‌ترین سخنان امام سجاد (ع)، خطبه‌ای است که در میان رجال سیاسی و دینی شام بیان شده است.

حضرت زینب (ع)، شخصیتی کم‌نظیر در جهان اسلام به شمار می‌رود، شخصیتی که دارای جایگاه ویژه با خصوصیات منحصر به فرد، نزد اهل سنت است. ازاین‌رو بسیاری از دانشمندان اهل سنت درباره حضرت زینب (ع) قلم زده و گزارش‌هایی در احوال و زندگانی آن حضرت ثبت کرده‌اند.

گریه بر امام حسین (ع) «ریشه» در «اعتقادات» شیعه، و نیز «احساسات» و «عواطف» شیعیان و غیر شیعیان دارد. و اینجاست که نکته «مهم» و «اساسی» تشویق اهل بیت (ع) به گریه و عزاداری فهمیده می‌شود

بنا به نوشته منابع تاریخی اهل سنت، بنی‌امیه به‌ویژه یزید، به دنبال شهادت امام حسین (ع) بودند. از این رو یزید از حاکمان مکه و مدینه خواست امام (ع) را ترور کنند. در نهایت عبیدالله بن زیاد با مکر و بی‌وفایی کوفیان، نقشه یزید را عملی ساخت. در منابع اهل سنت، چگونگی شهادت امام حسین (ع) و اصحاب ایشان مورد توجه بوده، لذا گزارشی که از واقعه جان‌گداز کربلا و اسارت خاندان اهل بیت (ع) در کوفه و شام در منابع تاریخی بیان شده، بیانگر مظلومیت و مصیبت امام حسین (ع) و شهدای کربلا است. نوشتار حاضر به بررسی عوامل و چگونگی شهادت امام (ع) و اسارت اهل بیت (ع) از منظر اهل سنت می‌پردازد.

بازتاب مقتل الحسین (ع) در کتاب قمقام زخار و صمصام بتار با وجود مشابهت‌هایی که با دیگر گزارش‌های عاشورایی دارد، دارای تفاوت‌هایی با دیگر مقتل‌ها است که واکاوی و بازخوانی آن را ضروری می‌سازد. از آنجا که قمقام زخار از سوی چهره‌ای سیاسی در عهد قاجار نگارش شده است، می‌تواند منشأ اثر برای جامعه علمی و عمومی تلقی شود. اخبار منفرد این کتاب درباره عاشورا، در برخی موارد با وقایع حتمی و گزارش‌های تاریخی ناسازگار است و در مواردی می‌تواند اساسی برای سخن علمای شیعی و یا سنی در قرن‌های بعد باشد. در این مقاله تلاش می‌شود با روش کتابخانه‌ای و رویکردی تحلیلی، پس از ارزیابی شخصیت نویسنده و توضیحاتی درباره کتاب وی، گزارش‌های قابل توجهی که نخستین بار در این کتاب آمده است، واکاوی شوند.