نهضت حسینی جنبشی مهم در تاریخ اسلام است که بازتاب آن در میان آثار شاعران اهل سنت مهم و قابل تامل است. در میان این دسته از شاعران، سنایی و مولوی سرآمد هستند و آثارشان مشحون از اشارات ریز و درشت به قیام الهی امام حسین (ع) است. در حدیقه الحقیقه مثنوی تعلیمی مشهور سنایی، امام اساس دینداری تصویر شده و لعن یزید درون‌مایه‌ای رایج در این مثنوی است. مولوی در دیوان شمس امام حسین (ع) را سمبل امر قدسی و انسان کامل دانسته است. در این پژوهش، به روشی توصیفی-تحلیلی نقش امام حسین (ع) در این دو اثر ارزشمد بررسی شده است و جایگاه ایشان به عنوان قهرمان عالم دین و پهلوان عرصه شناخت حق تبیین شده است.

گریه بر امام حسین (ع) «ریشه» در «اعتقادات» شیعه، و نیز «احساسات» و «عواطف» شیعیان و غیر شیعیان دارد. و اینجاست که نکته «مهم» و «اساسی» تشویق اهل بیت (ع) به گریه و عزاداری فهمیده می‌شود

بنا به نوشته منابع تاریخی اهل سنت، بنی‌امیه به‌ویژه یزید، به دنبال شهادت امام حسین (ع) بودند. از این رو یزید از حاکمان مکه و مدینه خواست امام (ع) را ترور کنند. در نهایت عبیدالله بن زیاد با مکر و بی‌وفایی کوفیان، نقشه یزید را عملی ساخت. در منابع اهل سنت، چگونگی شهادت امام حسین (ع) و اصحاب ایشان مورد توجه بوده، لذا گزارشی که از واقعه جان‌گداز کربلا و اسارت خاندان اهل بیت (ع) در کوفه و شام در منابع تاریخی بیان شده، بیانگر مظلومیت و مصیبت امام حسین (ع) و شهدای کربلا است. نوشتار حاضر به بررسی عوامل و چگونگی شهادت امام (ع) و اسارت اهل بیت (ع) از منظر اهل سنت می‌پردازد.

اقتباس از قرآن، بسته به میزان ارتباط شاعر با کلام وحی، متفاوت است و با توجه به پیوستگی همیشگی ثقلین بیشترین بهره از آیات الهی را در کلام معصومان (ع) و اشعار منسوب به ایشان مشاهده می‌کنیم.

بازتاب مقتل الحسین (ع) در کتاب قمقام زخار و صمصام بتار با وجود مشابهت‌هایی که با دیگر گزارش‌های عاشورایی دارد، دارای تفاوت‌هایی با دیگر مقتل‌ها است که واکاوی و بازخوانی آن را ضروری می‌سازد. از آنجا که قمقام زخار از سوی چهره‌ای سیاسی در عهد قاجار نگارش شده است، می‌تواند منشأ اثر برای جامعه علمی و عمومی تلقی شود. اخبار منفرد این کتاب درباره عاشورا، در برخی موارد با وقایع حتمی و گزارش‌های تاریخی ناسازگار است و در مواردی می‌تواند اساسی برای سخن علمای شیعی و یا سنی در قرن‌های بعد باشد. در این مقاله تلاش می‌شود با روش کتابخانه‌ای و رویکردی تحلیلی، پس از ارزیابی شخصیت نویسنده و توضیحاتی درباره کتاب وی، گزارش‌های قابل توجهی که نخستین بار در این کتاب آمده است، واکاوی شوند.

رجزها، آوازهای کوتاه حماسی هستند که در صحنه‌های نبرد معمولا توسط جنگ‌جویان ایراد می‌شود. بازخوانی و شناسایی رجزهای واقعه کربلا با رویکرد تاریخی، بیانگر نوع نگرش و روابط و مناسبات اصحاب امام حسین (ع) با واقعه کربلاست.

تعزیه حاصل تلفیق اندیشه و تفکر ایرانی و آموزه‌های اسلامی است. در بررسی سیر تکاملی گونه‌های مختلف عزاداری بر اساس مدارک و مستندات موجود، به نظر می‌رسد شرایط شکل‌گیری این گونه نمایشی قبل از دوره صفویه وجود نداشته و از طرفی اجرای تعزیه‌خوانی در دوره قاجار نیز بر کسی پوشیده نیست.

فرهیختگان و فرزانگان جهان حقیقت نهضت حسینی را به خوبی درک کرده‌اند، از این رو رهبر این نهضت برای آنان به مثابه  آموزگار و الگویی والا و بی بدیل بوده و هست. بسیاری از این فرزانگان اهل قلم، مسلمان و مسیحی، در کنار مردم در گردهمایی میلیونی اربعین شرکت می‌کنند.

 در ادوار مختلف شاعران شیعه در رثای امام حسین (ع) اشعار عربی فراوانی سروده‌اند. شریف مرتضی، فقیه والامقام شیعی از جمله افرادی است که بیشتر اشعار رثایی خود را به امام حسین (ع) اختصاص داده است. 

ای کاش دست اندرکاران کشوری و نیز عالمان دین، با درک موقعیت، اجتماعات عزاداری را به طور کلی ممنوع می کردند.