این نوشتار در دو بخش سامان یافته است. بخش آغازین، به معرفى شخصیت، جایگاه علمى، استادان، شاگردان و آثار خوارزمى و بخش دوم به معرفى و بررسى «مقتل خوارزمى» و مقایسه آن با «مقتل ابومخنف» و بخش حوادث کربلا از «فتوح» ابن اعثم پرداخته است. در این بررسى و مقایسه، تفاوت‌ها، شباهت‌ها، کاستى‌ها و زیادى‌هاى گزارش‌هاى مقتل خوارزمى نسبت به این دو اثر، نگاشته شده است.

طبیعی است که قیام حسینی و واقعه عاشورا به دلیل آن‌که رویدادی تاریخی و نیز مهم‌ترین رویداد تاریخ اسلام به شمار می‌آید، توجه استادان و دانشجویان تاریخ، بویژه گرایش تاریخ اسلام را به خود جلب کند؛ اما با وجود کارهای ارزشمندی که در این زمینه انجام شده عاشوراپژوهی دانشگاهیان آسیب‌هایی چشمگیر نیز داشته که لطمه‌هایی جدی به پژوهش‌های آنان در این زمینه وارد کرده است.

واقعه عاشورا در طول تاریخ موجب پدیداری آثار مکتوب فراوان و شکل‌گیری آداب و سنن بسیاری شده است. از آن جهت که این واقعه با زندگی دینی مسلمانان پیوند خورده است، باید دانست آن‌چه شیعیان درباره عاشورا و واقعه کربلا در نوشته‌ها، خطابه‌ها، هنر‌ها و سنت‌های خویش عرضه می‌کنند با آن‌چه در سال 61 ه.ق و در صحرای کربلا و در روز عاشورا رخ داده، چه میزان هم‌خوانی دارد؟