در دنیای امروز لازم نیست مسافر لندن بشویم و در میانه یکی از مهم‌ترین شهرهای جهان نام حسین بن علی (ع) را به گوش سایرین برسانیم...

نقش هنر نمایشی تعزیه که بیان مفهومی از تاریخ، اندیشه و فرهنگ اسلامی و شیعی است و تحت تأثیر فرهنگ و تمدن و گفتمان ایرانی شکل گرفته، به عنوان رسانه‌ای شیعی در تحولات اجتماعی این دوره قابل بحث و بررسی است. در این مقاله برآنیم تا با بررسی مدارک و اسناد تاریخی موجود، آنچه که از برگزاری مراسم تعزیه‌خوانی و عزاداری به عنوان بخشی از فرهنگ و آموزه‌ تشیع، در شکل‌گیری و جریان نهضت مشروطیت نقش داشته است را یافته و عرضه نماییم. باشد که مورد توجه قرار گیرد.

با روی کارآمدن دولت صفویه و رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، سبک تازه ­ای از عزاداری به نام روضه‌­خوانی و نوعی نمایش مذهبی همراه با اشعار و متون مرتبط با واقعه کربلا با ایجاد تکیه‌­ها، حسینیه­‌ها و موقوفات به وجود آمد. این مراسم و آیین­‌ها در دوران قاجار برای کسب مشروعیت مردمی، با شدت و گسترش بیشتری دنبال می‌شد، در این زمان هر طبقه و صنفی برای برگزاری عزاداری سعی می­ کردند تا از طریق ساختن تکیه و وقف آن، اجر دنیوی و اخروی کسب کنند و نامی نیکو برای خود باقی بگذارند تا این که ناصرالدین شاه دستور ساخت تکیه دولت را داد.

شرح مصائب امام حسین (ع) یکى از پر تألیف‌ترین موضوع‌هاى تاریخى است که در هیچ موضوعِ تاریخى به این اندازه کارنوشتارى انجام نگرفته است؛ چرا که در هیچ موضوعى، آن قدر تقاضا وجود نداشته است. افزون بر انگیزه‌هاى دینى، زنده بودن واقعه عاشورا در یادها و خاطره‌ها را نیز می‌توان از مهم‌ترین انگیزه‌ها جهت کارهاى نوشتارى و تحقیق‌ها و تألیف‌ها در این باره برشمرد. با روى کار آمدن سلسله شیعى آل بویه این موضوع گسترش بیشترى یافت و به صورت آشکار در کوچه و بازار برگزار شد و طى قرن‌هاى متمادى تبدیل به رمز و شعار تشیع شد.

چرا در نظام آکادمی ایران، و حتی جهان (در زبان انگلیسی)، هنوز اربعین نه تنها جدی و محور نیست، بلکه آنقدر حاشیه‌ای و فرعی است که به سختی می‌توان سرنخی از آن پیدا کرد. 

در مناطق شیعه‌نشین هند ازجمله شهرهای « لکنهو» و « امرهه » و«کشمیر» عموماً مکان‌های ویژه‌ای ساخته می‌شود که به «امام‌باره» معروف است و تقریباً مکانی همچون تکیه و حسینیه در ایران است که عزاداری ماه محرم در آن‌ها برگزار می‌گردد. 

در بخش های پیشین به جایگاه تعزیه وسیر تاریخی ایجاد شدن آن و رسم شدن آن در مراسم عزاداری امام حسین علیه‌السلام اشاره کردیم و هم چنین اسناد تاریخی را بیان کردیم و در ادامه به منابع جمع آوری شده از تعزیه و معرفی آنها می پردازیم....

در بخش پیشین به اسناد  تاریخی تعزیه اشاره شد در ادامه به بررسی متون می‌پردازیم: بعد از آن‌که بر اثر تأثیر فرهنگ شاهى و برخى عوامل دیگر پاره‌ای خرافات توسط جهّال و افراد مغرض در تعزیه‌ها راه یافت، امیرکبیر به میرزا نصرالله اصفهانى که تخلص (شهاب) را داشت سفارش نمود که دوازده مجلس تعزیه بنگارد و این نخستین اصلاحات در مورد تعزیه بود که از اواسط قرن سیزدهم صورت گرفت

 تعزیه، روایت حماسه‌ای مقدس اما خونین است که دو جبهه را به تصویر می‌کشد؛ یکى مسیر سقوط را طى می‌کند و دیگرى صعود به سوى عرشیان و قدسیان را پیش گرفته است. نبردى در آن ترسیم می‌گردد که در یک سویش شجاعت، ایمان و فداکارى قرار می‌گیرد و در طرف مقابل همه تزویرها و شقاوت‌های شیطان قامت راست می‌کند. سرانجام این صحنه‌ها پیروزى خون بر شمشیر را به تماشاگران می‌آموزد...

سوگواری امام حسین (ع)خاص مکتب و محل خاصی نیست، او کشته راه حق و انسانیت است و همین کافی است تا هر شنونده ای را به سوگواری برای او وادار کند. در این نوشته به  بخشی از این سوگواری ها ،در نقاط مختلف جهان  اشاره  می‌شود ...