مراسم پیاده‌روی و زیارت اربعین یکی از مهم‌ترین کانون‌های تربیتی انسانِ آزادی خواه است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به این سوال اساسی پاسخ می‌دهد که زیارت اربعین در تربیت فردی و اجتماعی زائران چه تأثیری دارد؟ از مهم‌ترین آثار زیارت اربعین در تربیت فردی زائر، خودسازی و تهذیب نفس، ایجاد آرامش درونی، تمرین صبر و استقامت، خودباوری، الگودهی و الگوپذیری، افزایش عشق و مهرورزی، تقویت دین‌داری و شکرگذاری از نعمت‌هاست.اربعین در بعد تربیت اجتماعی نیز می‌تواند در ایجاد همبستگی، تحقق امت واحده اسلامی، ایجاد شور و شعور سیاسی، توجه به امر به معروف و نهی از منکر و تبلور مفاهیم اخلاقی مانند تعاون، همدلی، ایثار و از خود گذشتگی، انفاق، بخشندگی، روحیه ظلم ‌ستیزی و استقامت تأثیرگذار باشد.

ای کاش دست اندرکاران کشوری و نیز عالمان دین، با درک موقعیت، اجتماعات عزاداری را به طور کلی ممنوع می کردند.

شرح مصائب امام حسین (ع) یکى از پر تألیف‌ترین موضوع‌هاى تاریخى است که در هیچ موضوعِ تاریخى به این اندازه کارنوشتارى انجام نگرفته است؛ چرا که در هیچ موضوعى، آن قدر تقاضا وجود نداشته است. افزون بر انگیزه‌هاى دینى، زنده بودن واقعه عاشورا در یادها و خاطره‌ها را نیز می‌توان از مهم‌ترین انگیزه‌ها جهت کارهاى نوشتارى و تحقیق‌ها و تألیف‌ها در این باره برشمرد. با روى کار آمدن سلسله شیعى آل بویه این موضوع گسترش بیشترى یافت و به صورت آشکار در کوچه و بازار برگزار شد و طى قرن‌هاى متمادى تبدیل به رمز و شعار تشیع شد.

چرا در نظام آکادمی ایران، و حتی جهان (در زبان انگلیسی)، هنوز اربعین نه تنها جدی و محور نیست، بلکه آنقدر حاشیه‌ای و فرعی است که به سختی می‌توان سرنخی از آن پیدا کرد. 

آن چیزی که در روایات به تواتر بیان شده است، ثواب بالای گریه و عزاداری بر امام حسین (ع) است. به طوری که گفته شده است همه گناهان انسان را پاک می کند. اما آیا این بخشش شامل همه می شود و انسان هرقدر هم گناهکار باشد، گناهانش بخشیده می شوند؟

سینه زدن نشان‌دهنده‌ این است که عزادار از شهادت جان‌گداز امام حسین(ع) و فرزندان و یاران بزرگوارش، درماتم و اندوه جان‌کاهی قرار دارد

پیش از بازگشت اسرا به مدینه، خبر شهادت امام حسین (ع) به آن شهر رسید، در این هنگام ام‌لقمان دختر عقیل به همراهی خواهرانش در کوچه‌های مدینه‌ به سوگواری پرداختند و از زبان رسول‌الله (ص) چنین می‌سرودند: با عترت و خاندان من پس از رفتن من چه کردید؟ گروهی را اسیر و گروهی را به خون آغشته کردید. پاداش نصیحت‌های من این نبود که با نزدیکانم به بدی رفتار کنید.

در اینجا قصد نداریم تاریخ واقعه کربلا را از سر بگیریم یا از چگونگی و حکمت این شهادت بحثی به میان آوریم. از نتایج اجتماعی و دینی آن نیز چیزی نمی‌گوییم. می‌خواهیم این عمل روضه‌خوانی و عادت تعزیه‌داری را که میان شیعیان معمول است و باوجود ضعف عقاید و قوت مخالف هنوز علمش بر پا و آوازش رسا است مطالعه کنیم ببینیم آیا طبقه جوان و متمدن مآب کشور که به نظر تعجب و گاهی تمسخر به آن نگاه کرده این بساط سیاه‌پوش را ننگی برای جامعه می‌دانند، حق‌دارند یا راه خطا می‌پیمایند.

شیعیان همواره در عزای امام حسین (ع) گریسته اند و مجالس مختلف عزاداری را برای آن امام بزرگوار، برگزار کرده اند.

در این مقاله به واکاوی اهداف و انگیزه های شیعیان برای برپایی عزای امام حسین (ع) پرداخته شده است.

گرچه قطرات اشکی که می‌ریزیم به برکت امام حسین (ع) پاک‌کننده جان و روان از تمام آلودگی‌هاست، ولی ما وظیفه داریم به استقبال آن اشک رویم، به خاطر احترامی که برای اشک قائلیم باید اشکی که برای آقا و مولایمان می‌ریزیم از چشمی پاک سرازیر شود.