عاشورا نقطه عطف تاریخ اسلام و تشیع است و پژوهش در همه زوایای آن لازم و ضروری به نظر می‌رسد. اما آن چه بیش از همه اهمیت دارد، شناخت هدف امام حسین (ع) از این حرکت است. در این راستا بررسی دقیق سخنان و دیدگاه ایشان درباره آینده و مهدویت و چشم اندازی که برای جهان مطرح می‌فرماید، ضروری می‌نماید. 

عاشورا واقعه‌ای عظیم و جریان‌ساز است. مصداق این مدعا رخدادهای شگفتی است که در پی شهادت امام حسین (ع)، در جهان هستی پدید آمد و در یک نگاه گذرا  و با رجوع به متون تاریخی و روایی شیعی و سنی، می‌توان به تعداد زیادی از گزارش‌های این حوادث برخورد کرد که در مجموع حکایت از آن دارند که این حادثه، در میان حوادث رخ داده در جامعه بشری، تافته‌ای است جدا‌بافته و بدین لحاظ در خور دقت و بررسی.

جنبش ضداموی و ضدزبیری مختار، یک جنبش اجتماعی ـ انقلابی بود که با هدف خونخواهی امام حسین (ع) و برپایی حکومت عدل شکل گرفته بود. از این رو بررسی جامعه شناختی این جنبش می‌تواند در ارزیابی آن کمک زیادی کند. این پژوهش پس از گردآوری داده‌های تاریخی با رویکرد جامعه شناختی بر پایه چهار محور بنیادی: فرآیند، ساختار و ارتباط با کنش گران جنبش و باورها و نقش نیروهای کنش‌زا، به تحلیل جامعه شناختی این جنبش پرداخته است. دستاورد پژوهش نشان دهنده آن است که در پی دست‌یابی موالی به حقوق خویش، مختار به عنوان رهبر کاریزماتیک توانست موالی و شیعیان را همراه نماید؛ اما به دلیل ناسازگاری باورها با برنامه‌ها و اهداف، نهادی نشدن جنبش در عراق و هم چنین قدرت طلبی مختار، این جنبش دچار بحران شد.

این متن برگرفته از سخنرانی دکتر عبدالله ناصری طاهری در پژوهشکده تاریخ اسلام در تاریخ 28 خرداد ماه 1392 است که گفتمان‌های مختلف امام سجاد (ع) را در صحیفه سجادیه مورد بحث وبررسی قرار داده است.

شهید مطهری در سخنرانی‌های خود پیرامون عاشورا به بیان برخی از تحریفات که در نقل این واقعه انجام شده پرداخته اند که بعد ها کتاب مستقلی به نام حماسه حسینی از آن به چاپ رسید. از جمله تحریفاتی که ایشان به آن اشاره می کردند داستان ازدواج بی بی شهربانو و مقبره ایشان در شهر ری بود. شهید مطهری به شدت مخالف سکوت در برابر اینگونه خرافات جهت حفظ دین مردم بودند.

پس از مرگ معاویه و قدرت یافتن یزید، جامعۀ اسلامی با چالش آشکارتری در ارتباط با مشروعیت حکومت مواجه شد. بیعت نکردن دو شخصیت سرشناس با پسر معاویه (یزید)، مشخصۀ عمدۀ آن این چالش بود؛ امام حسین فرزند علی (ع) و رسول خدا (ص) و عبدالله فرزند زبیر یکی از صحابی رسول‌الله (ص) و نوادۀ ابوبکر و خواهرزادۀ عایشه همسر پیامبر (ص)؛ اما مخالفت این دو شخصیت با خلافت یزید از هرجهت متمایز بود.

آیا امام سجاد (ع) قیام مختار را تأیید کرد؟ وقتی مختار به حکومت رسید قول داد که بعد از کشتن قاتلین شهدای کربلا حکومت را به شورایی می‌سپارد تا آنان حاکم را انتخاب کنند. چرا مختار این حرف را زد؟ چرا او بعد از کشتن قاتلین شهدای کربلا و شکست دادن ارتش شام، حکومت را به امام سجاد (ع) نداد؟

آنان این واقعه را به دید معجزه نگریسته‌‏اند و در سیره عملی خود به عنوان راهکارهای مؤثر وزنده برای مبارزه علیه ظلم و ستم از آن بهره جسته‌‏اند که در این مقال به روش‏های عملی آنان جهت حفظ این نهضت از تحریفات وزنده نگه داشتن آن اشاراتی گذرا خواهیم داشت.