اعتقاد به رجعت، ازجمله آموزه‌های اعتقادی شیعه است. به اعتقاد امامیه در ایام ظهور، قیام و حکومت ‌حضرت مهدی (عج) جمعی از مؤمنان و کافران محض به این جهان بازمی‌گردند؛ مؤمنان برای دیدن تجلی قدرت الهی، حکومت صالحان بر جهان و پاداش‌های دنیوی و کافران برای چشیدن نقمت‌ها، عذاب‌ها و انتقام‌های دنیوی. از جمله رجعت کنندگان، امامان معصوم (ع) هستند که در بسیاری از روایات رجعت به ایشان اختصاص یافته، امام حسین (ع) است. در این نوشتار برآنیم که با روش توصیفی - تحلیلی و به شیوه کتابخانه‌ای به تبیین زمان، چگونگی و فلسفه رجعت امام حسین (ع) از منظر روایات بپردازیم.

در این نوشتار، تحول صورت گرفته در فهم روایت «انا قتیل العبره» و کارکردهای گریه بر امام حسین (ع) در دوره معاصر (سده‌های 13-14 قمری) نسبت به دوره متأخر تاریخ اسلام (سده‌های 10-12 قمری) با استفاده از مفهوم «گفتمان» مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تحول در اندیشه سیاسی شیعه در دوران معاصر، موجب شده است که گریه بر اباعبدالله (ع)  که در دوره متأخر، غالباً عاملی برای کسب ثواب و آمرزش گناه دانسته می‌شد، بیشتر عاملی برای مبارزه با ظلم و بیداد تلقی شود.

موضوع دخالت کردن یا دخالت نکردن یزید در شهادت امام حسین (ع) و پدید آوردن واقعه کربلا از همان آغاز، محل اختلاف بود. تبرئه جستن یزید از قتل امام (ع) به این اختلاف دامن زد و در طول زمان، بر شدت آن افزوده شد. شماری از علمای سنی ضمن تایید نقش داشتن یزید در واقعه کربلا، او را به علت‌های متعدد مستوجب لعن و حتی تکفیر دانسته‌اند اما گروهی دیگر در دفاع از عقیده مشروعیت خلفا، او را از این اتهام مبرا کرده‌اند و ابن‌زیاد را عامل این واقعه دانسته‌اند. این پژوهش در پی آن است تا مسئولیت یزید را در پدید آمدن واقعه کربلا واکاوی کند.

یکی از راه‌های اتصال و ارتباط با خدا و معصومین، از ناحیه زیارت محقق می‌شود. «زیارت‌نامه‌های ماثور»، متنی که هنگام زیارت معصومان، به عنوان تشرف باطنی خطاب به آنان خوانده می‌شود و امامان صادر کرده‌اند. زیارت‌نامه‌های ماثور در واقع متون آموزشی هستند که روح کلی و ساختار واحدی دارند و ائمه اطهار (ع) در آن‌ها، مباحثی از اصول دین همچون توحید و صفات الهی، نبوت و پیامبر شناسی و نیز امامت و رهبری مطرح کرده‌اند. در کنار اصول دین، مباحثی از فروع دین همچون جهاد، تولی و تبری و نیز امر به معروف و نهی از منکر و همچنین تعالیم اخلاقی مانند صبر، تقوا، وفای به عهد و سایر ارزش‌های اخلاقی را مطرح کرده‌اند.

نام‌ها در هر فرهنگی معنای نمادین و ریشه شناختی دارد و حاکی از ارزش‌های متفاوت و متنوع جامعه و نیز احساسات، نیازها، بینش‌ها، و منش‌های نام‌گذار است.

این نوشتار براساس منابع و اسناد مکتوب موجود، با شیوه‌ای تاریخی، زیبایی را در سبک زندگی اهل‌بیت (ع) و در قلمرو نامگذاری فرزندان آنان، در سه محور ارتباط با خداوند، ارتباط با اجتماع و ارتباط با طبیعت با رویکرد معنویت و نشاط اجتماعی و فردی بررسی می‌کند. پس با مقایسه آماری محورها، شاخصه‌های نام‌گذاری را بیان کرده و با نقد نظریه "طبیعت باوری"، فراوانی زیبایی طبیعی را نیز در نام‌ها نشان داده است.

یکی از مباحث مهم نزد فریقین، بحث پیرامون آیات دلالت کننده بر عظمت و فضایل امام علی (ع) است. از آنجا که پیش‌فرض‌های کلامی مذهب شیعه و اهل سنت درباره امامت و ولایت یکسان نیست، این پژوهش بر آن است ضمن بهره‌گیری از روایات معتبر و آرای مفسران فریقین پیرامون آیات امامت و فضائل امام علی (ع)، شاخص‌ترین ترجمه‌های تفسیری اهل سنت (دهلوی، خرم‌دل و انصاری) و شیعه (الهی قمشه‌ای، مشکینی و مکارم شیرازی) را بررسی و تحلیل کند. از این رهگذر می‌توان پس از بیان ضعف‌ها و قوت‌های احتمالی، تأثیر پیش‌فرض‌های کلامی و تعصب‌های موجود را در ترجمه‌های اهل سنت دقیق‌تر نمایان ساخت. افزون بر آن می‌توان مطابق مبانی کلامی، انتقال صحیح محتوای این آیات را در ترجمه‌های شیعی مورد بررسی قرار داد.

در موضوع قیام حسینی غالب اهل سنت جزء موافقان و تأیید کنندگان قیام حسینی هستند.این نگرش و دیدگاه در آثار و تألیفات مصلحان و متفکران و نواندیشان اثرگذار اهل سنت چون: سید قطب، ابوالحسن ندوی،‌ محمد غزالی و مودودی و نویسندگانی چون طه حسین، ‌عبدالله علایلی،‌ محمود العقاد و جز این‌ها به روشنی و برجستگی هر چه تمام‌تر دیده می‌شود.

در قرن ‌اخیر، خصوصا پس ‌از پیدایش ‌احزاب‌ و نهضت‌های ‌سنی‌ مذهب، امام حسین (ع) ‌برای ‌نوگرایان‌‌ و پیروان ‌احزاب‌ چپ، اهمیت زیادی یافته ‌است. آنان، عاشورا و شهادت امام (ع) را یک حادثه کوچک و بی‌هدف که بدون دخالت حاکم اموی اتفاق افتاده باشد، نمی‌دانند، بلکه‌ آن را برخورد روشنی بین دو دیدگاه و ایدئولوژی‌ نسبت‌ به‌ سرنوشت ‌طبقات ‌محروم‌ و ستمدیده جامعه می‌دانند.

در موضوع قیام حسینی غالب اهل سنت جزء موافقان و تأیید کنندگان قیام حسینی هستند و بر این باورند که قیام امام حسین (ع) و خاندان و یارانش بر حق و صحیح بوده است. از بین قدمای این گروه می‌توان به ابن‌عماد، تفتازانی، ابن‌جوزی و در سده اخیر به نواندیشان اهل سنت اشاره کرد. 

در موضوع قیام حسینی غالب اهل سنت جزء موافقان و تأییدکنندگان قیام حسینی هستند و بر این باورند که قیام امام حسین (ع) و خاندان و یارانش بر حق و صحیح بوده است. از بین قدمای این گروه می‌توان به ابن‌عماد، تفتازانی، ابن‌جوزی و در سده اخیر به نواندیشان اهل سنت اشاره کرد. البته می‌توان عده‌ای دیگر را که راه میانه در پیش گرفته‌اند، تحت عنوان میانه‌روها یا موافقان محتاط دانست که ضمن بر حق دانستن امام حسین (ع) و قیامش، مقصر بودن یزید و نکوهش او را نمی‌پذیرند. هر دو گروه برای نظرگاه خود دلایلی دارند که در این مجال به بررسی و تحلیل نظر گروه اول که نظر اکثر اهل سنت است، پرداخته می‌شود.