عاشورا نقطه عطف تاریخ اسلام و تشیع است و پژوهش در همه زوایای آن لازم و ضروری به نظر می‌رسد. اما آن چه بیش از همه اهمیت دارد، شناخت هدف امام حسین (ع) از این حرکت است. در این راستا بررسی دقیق سخنان و دیدگاه ایشان درباره آینده و مهدویت و چشم اندازی که برای جهان مطرح می‌فرماید، ضروری می‌نماید. 

اعتقاد به وحدانیت حق‌تعالی به عنوان اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین عقیده در دیدگاه امام حسین (ع)، سبب می‌شود قیام عاشورا نه تنها جنبشی سیاسی-اجتماعی، بلکه قیامی ‌اعتقادی با محوریت توحید تلقی شود. باور توحیدی امام حسین (ع) در خطابه‌ها، مکاتبات و رفتار ایشان از ابتدای شکل‌گیری قیام از مدینه تا کربلا منعکس شده است. این باور توحیدی دارای آثار و نتایجی آشکاری در قیام آن حضرت است. نوشتار حاضر با روش تحلیلی - توصیفی و شیوه کتابخانه‌ای به بررسی آثار و نتایج توحید باوری در قیام امام حسین (ع) می‌پردازد.

در منابع روایی، گزارش‌ها و روایاتی وجود دارد مبنی بر این‌ که امام حسن و امام حسین (ع) تفاوت‌هایی اساسی با هم داشتند؛ به گونه‌ای که این تفاوت‌ها در جهت‌گیری‌ها و اهداف هر یک از آن دو امام، تأثیر به سزایی داشته است. این روایات، امام حسن (ع) را شبیه به پیامبر (ص) و امام حسین (ع) را شبیه به امام علی (ع) می‌دانند ...

 رویارویی سنت جهادگونه ائمه اطهار (ع) با بدعت‌های زمان، به شکل‌گیری سلسله‌ای از ادوار تفسیری در تاریخ تفسیر انجامید که از نهضت تفسیری در عصر علوی گرفته تا خفقان تفسیری در عصر حسنین (ع) و احیاگری تفسیری در عصر امام سجاد (ع) و تعمیق و ترویج تفسیر در عصر امام باقر (ع) را شامل می‌شوند.

در این مقاله با توجه به متون تاریخی معتبر، احتمالات ممکن را تبیین کرده و ضمن بیان نظر مدافعان این واقعه، دیدگاه خود را مبنی بر نبود دلیل کافی و قابل اعتماد بر مسئله اربعین سیدالشهدا (ع) تبیین خواهیم نمود. همچنین امکان رسیدن کاروان اسرا را نیز به کربلا در اربعین اول تقریباً ناممکن دانسته و در پایان، دلیل الحاق سر مطهر امام حسین (ع) را به جسم شریفش مورد خدشه قرار داده و وجود حدیث شریفی که زیارت اربعین را از علائم مؤمنان می‌شمارد، برای استحباب و فضیلت آن زیارت کافی دانسته‌ایم.

این نوشتار در دو بخش سامان یافته است. بخش آغازین، به معرفى شخصیت، جایگاه علمى، استادان، شاگردان و آثار خوارزمى و بخش دوم به معرفى و بررسى «مقتل خوارزمى» و مقایسه آن با «مقتل ابومخنف» و بخش حوادث کربلا از «فتوح» ابن اعثم پرداخته است. در این بررسى و مقایسه، تفاوت‌ها، شباهت‌ها، کاستى‌ها و زیادى‌هاى گزارش‌هاى مقتل خوارزمى نسبت به این دو اثر، نگاشته شده است.

تاریخ، آینه‌ای روشن برای دریافت برخی حقایق است و در علم رجال و تراجم نیز بسیار کاربرد دارد. بدون تکیه و استناد به تاریخ نمی‌توان ترجمه افراد را آن‌گونه که هست به دست آورد. در این مقاله به بررسی برخی از افرادی که به اشتباه  ادعا شده است در شمار شهیدان کربلا قرار دارند ، پرداخته و در پایان به این نتیجه می‌رسیم که برخی از کتب رجالی، دشمن امام حسین (ع) یا اهل‌البیت (ع) را در شمار شهدای کربلا آورده‌اند. 

عاشورا واقعه‌ای عظیم و جریان‌ساز است. مصداق این مدعا رخدادهای شگفتی است که در پی شهادت امام حسین (ع)، در جهان هستی پدید آمد و در یک نگاه گذرا  و با رجوع به متون تاریخی و روایی شیعی و سنی، می‌توان به تعداد زیادی از گزارش‌های این حوادث برخورد کرد که در مجموع حکایت از آن دارند که این حادثه، در میان حوادث رخ داده در جامعه بشری، تافته‌ای است جدا‌بافته و بدین لحاظ در خور دقت و بررسی.

یکى از اقدامات معاویه در راستاى تثبیت و تحکیم پایه‌هاى زمامداری موروثى سلسله اموى و نیز استمرار اهداف دینستیزانه خویش، طرح «ولیعهدى یزید» بود که از همان سال‌هاى آغازین حاکمیتش به آن می‌اندیشید.

نکته‌اى که در این نوشتار شایان یادآورى است، اینکه منابع تاریخى متقدم، در ارائه‌ ترتیب زمانى حوادث و تصویرى منسجم و منظم از فعالیت‌هاى معاویه در این باره، چندان توفیقى نداشته و علاوه بر آشفتگى اخبار آن‌ها، در برخى موارد نیز گزارش‌هاى متناقضى آورده‌اند. از این رو براى بازسازى و کشف‌ ترتیب حوادث و سیر زمانى این جریان و در یک کلام، دست‌یابى ‌به حقیقت ماجرا در حد امکان باید از قراین و شواهد دیگر تاریخى بهره جست.

در میان گزارش‌های مورخان و محدثان اخبار عاشورا، گزارش‌های شیخ صدوق از این واقعه از آن رو شایان مطالعه و بررسی است که عمده گزارش بر جای‌مانده از مقتل وی، مبتنی بر اخبار امامان معصوم (ع)، به ویژه امام صادق (ع) است. پژوهش حاضر پس از ارائه شرح کوتاهی از زندگی و شخصیت علمی شیخ صدوق، به نقد و واکاوی سندی و محتوایی خبری طولانی از امام صادق (ع) درباره واقعه عاشورا از ابتدا تا فرجام آن، می‌پردازد.