استاد دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است «عوام‌زدگی» ماه محرم هنگامی اتفاق می‌افتد که اهل تحقیق به‌جای آنکه به عوام جهت داده و آنها را در مسیر اغراض صحیح و آرمان‌های عاشورایی سوق دهند، خود؛ پشت سر عوام قرار گیرند و دنباله‌روی آنها باشند.

عزاداری اباعبدالله (ع) در کشور هندوستان پیشینه‌ای 500 ساله دارد و جالب است که زنان هم در این میان نقش خود را دارند. آنها در ایام سوگواری لباس‌هایی که نشانه‌ی زینت داشته باشد را کنار می‌گذارند و سعی می‌کنند به یاد زینب (س) خودشان را شبیه ایشان کنند.

امام حسین (ع) در جریان قیام خود و حرکت از مکه به سمت کوفه فرقی میان افراد نگذاشته و به فراخور با همه آنها ارتباط برقرار کرده تا مگر ایشان را با خود در این  مسیر که منتهی به فلاح و رستگاری است، همراه سازند. در این طی طریق برای ایشان دیانت افراد چندان اهمیت نداشته و تأکید بر انسانیت و اصالت وجودی خود فرد بوده است.

جمله مشهوری از امام حسین (ع) نقل شده است که اگر دین ندارید حداقل آزاده باشید؛ ایشان با ادای چنین جمله پرمغزی رابطه میان دین، انسانیت و اخلاق‌مداری را بیان کرده و حجت را بر همه انسان‌های دیندار و البته بی‌دین اخلاق‌مدار تمام کردند.

گاه یک حکومت جور، ظلم و ستمی بر مردم روا می‌دارد که در آن برای خود حد و حدودی قائل است اما گاه میزان این ظلم به گونه‌ای است که روح، روان و جسم و آسایش شهروندان را نیز تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد که امام حسین (ع) اعتراض به این نکته داشتند.

نویسنده کتاب «آیین و اسطوره در ایران شیعی» معتقد است از دوره آل‌بویه به این سو، مناسک عزاداری محرم به صورت امری جمعی و عمومی نهادینه شد که بیانگر هویت سیاسی- اجتماعی شیعه و متکی بر حمایت حاکمان است.

نویسنده رمز ماندگاری عاشورا در گذر زمان را اخباری دانسته است که قبل از وقوع نهضت عاشورا توسط پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) و بعد از واقعه، توسط معصومین و کسانی که در واقعه حضور داشتند ولی افتخار شهادت را نیافتند، بیان شده است.

محمد دریایی در کتاب ابعاد سیاسی اجتماعی نهضت عاشورا با استناد به نظر علامه «اشرفی» که معتقد است «امام حسن (ع) راه را برای به وجود آمدن نهضت عاشورا هموار کرد.» استنباط می‌کند استراتژی امام حسن (ع) و امام حسین (ع) یکی است.

این کتاب به بررسی جنبه‌های تاریخی، مردم‌شناختی، هنری، ادبی و موسیقایی تعزیه و خاستگاه و دگرگونی‌های آن اختصاص دارد.

با وجود آنکه اصل کتاب مقتل ابومخنف به دست ما نرسیده است اما استناد کتاب‌های معتبری همچون «تاریخ طبری» به مقتل الحسین، نشان از آن دارد که این مقتل قدیمی‌ترین مقاتل عاشوراست که از اعتبار ویژه‌ای نیز برخوردار بوده است.