سه توجیه؛ عدم اطاعت سیدالشهدا (ع) از حاکم، خروج ایشان از اجتماع مسلمین و بیعت نکردن با حاکم و یا خلیفه مسلمین، دلایلی بود که امویان با استناد به آنها کمر به قتال و کشتن حسین بن علی (ع) بستند.

امام حسین (ع) پیش از مرگ معاویه نیز زبان به اعتراض در قبال ظلم و ستم امویان گشوده بود اما با مرگ معاویه و جانشینی یزید، مخالفت ایشان با دستگاه اموی وارد مرحله تازه‌ای شد تا جایی که به هیچ عنوان زیر بار بیعت با یزید نرفت چرا که مهمترین پیامد این امر، سلطنت موروثی به جای خلافت در جامعه اسلامی بود.

یزید در نامه‌ای به حاکم مدینه از او می‌خواهد از بزرگان این شهر به ویژه امام حسین (ع) برایش بیعت بگیرد که در غیر اینصورت گردن آنها را زده و سر ایشان را نزد خود به شام بفرستد.

ریشه حساسیت‌های به وجود آمده در ساختار حکومتی اموی که بعد از مرگ معاویه عنان آن به دست یزید است را باید در اشاراتی که معاویه در وصیت‌نامه خود خطاب به پسرش نوشته، جستجو کرد.

از جمله خصوصیات سلطان جائر تصاحب اموال عمومی و زندانی و قتل انسان‌هایی است که حکومت تنها مظنون به آنهاست و جرمشان ثابت نشده است؛ امام حسین (ع) به مقابله با چنین حکومتی قیام کرد.

در زمان ورود سر مبارک امام حسین (ع) به دربار یزید، فرستاده قیصر روم در مجلس حضور داشت و درباره صاحب سر از یزید سؤال کرد. او زمانی که متوجه این جنایت لب به اعتراض و رسوایی یزید گشود که همین امر موجب شد تا یزید فرمان قتلش را صادر کند.

تا پیش از افشاگری حضرت زینب (س)  امام سجاد (ع) که پرده از واقعیت واقعه کربلا و میزان عداوت و دشمنی بنی امیه با اهل بیت (ع) برداشت، یزید از غلبه ظاهری خود بر امام حسین (ع) و شهادت ایشان و یارانش اظهار تفاخر می‌کرد.

شرح مبارزات و مقابله امام حسین (ع) تنها معطوف به سال 60 و عاشورای سال 61 هجری نمی‌شود و ایشان در طول 11 سالی که زعامت شیعیان را به عهده داشتند، با رعایت همه اصول و موازین به مقابله با ظلم و جور حکومت اموی برخاستند.

خطبه خوانی در مجلس یزید از جمله دیگر خصوصیات بارز حضرت زینب (س) است که توانستند با بلاغت و شیوایی حکومت اموی را رسوا کنند و با شجاعت بی نظیری که داشتند در برابر تصمیم ابن زیاد و حتی یزید برای به شهادت رساندن امام سجاد (ع) مقاومت کنند.

بنا بر برخی اقوال تاریخی چنین استنباط می‌شود که نامه‌ای که عمر سعد به ابن زیاد نوشت و در آن آورد که امام حسین (ع) قصد سازش با یزید را دارد بنا به خواست امام حسین (ع) بوده در حالیکه در هیچ مقطعی از تاریخ مشاهده نمی‌شود که امام حسین (ع) ذره‌ای از مواضع خود در بیعت نکردن با یزید عقب‌نشینی کند.