به گزارش کرب و بلا، عبارات و واژگان بسیاری در ارتباط با عاشورای حسینی وجود دارند که طی قرون متمادی و به ویژه در جریان مراسم عزای حسینی در ایام محرم به دست توانا و خلاق هنرمندان خوشنویس در اماکن مقدس، حسینیه و تکایا در اشکال گوناگون جدای از عمق معرفتی و شناختی که در مواجهه عزاداران با آنها نسبت به بزرگی و عظمت این واقعه بزرگ به وجود میآورند، زینت بخش محافل حسینی نیز هستند.
از جمله کاربردهای فراوان خوشنویسی عبارات عاشورایی میتوان به پارچههای کتیبهای اشاره کرد که به شکل افقی و عمودی در دیوارها و ستونهای یک محفل عزا نصب میشوند و روی آنها ترجیحبند معروف محتشم کاشانی با مطلع «باز این چه شورش است که در خلق عالم است» نقش بسته است که بیشتر به شکل سیاهمشق (خطوط در هم رفته) و یا چلیپا (اوریبنویسی قطعات خوشنویسی) و با خط نستعلیق ظاهر میشوند که به سبب عمق زیبایی که هر کدام که دارند، اکنون سالهای متمادی است که با کمترین تغییر در فرم اجرای هر کدام، شاهد چاپ و به کار بردن آنها در پارچههای سیاهی تکایا و حسینیهها هستیم.
در پارچه نگاری معروفی که اکنون دهههاست در دیوار تکایا و حسینیهها شاهد نصب آن هستیم، فرازی از زیارت عاشورا جلب توجه میکند و آن چهار سلام مخصوصی است که به اباعبدالله الحسین (ع) و فرزندان ایشان داده میشود و با سلام به اصحاب ایشان نیز ختم میشود که معمولاً این چهار عبارت بر روی پارپه مشکی رنگی به خط نسخ ایرانی بر سر در بسیاری از محافل عزای حسینی قابل مشاهده است.
اما از جمله دیگر مظاهر استفاده از هنر خوشنویسی در ترویج فرهنگ حسینی و عاشورایی را میتوان در کتیبههای معرق کاشی بسیاری از مساجد ایرانی مشاهده کرد که عمدتاً مساجدی است که قدمت آنها به دوران صفویه باز میگردد یعنی مقطعی که مذهب شیعه در ایران به رسمیت شناخته شده و لذا این شکل از تزئیتات خطی با استفاده از هنر خوشنویس ایرانی و البته به برکت مهارت هنرمند کاشی کار در نقش دادن آن بر روی کاشی و لعاب کاشی بیش از پیش در منظر دید عموم علاقهمندان و محبان امام حسین (ع) مشهود و جلوهگر است.
کتیبههای معرق کاشی به کار رفته در نمای بیرونی بسیاری از مساجد و ابنیه متبرکه با استفاده از خط ثلث با الفهای بلند و کشیده و به شکلی تنیده و درهم بافت شده نقش شدهاند و معمولاً در گوشه پایینی هر کدام از این قطعات شاهد بندگی و خاکساری هنرمند خالق آنها هستیم که با پیشوند عبدالله و یا الاحقر نام خود را به امید گوشه چشمی از سوی مولا و مقتدایشان اباعبدالله الحسین (ع) نقش کردهاند که اغلب این آثار به فرازهایی از زیارت عاشورا اختصاص دارند که نمونههایی از اصیل ترین اجرای این آثار هنری را میتوان در صحنهای قدیمی تر آستان قدس رضوی و یا در طرح بازسازی عتبات عالیات به دست باکفایت هنرمند ایرانی مشاهده کرد.
از جمله مشهورترین کاربرد خوشنویسی در زمینه هنر عاشورایی می توان به عبارت مشهور نقل شده از حضرت محمد (ص) در مورد اباعبداللهالحسین (ع) اشاره کرد، حدیث معروف «حسین منی و انا من حسین» که با استفاده از خط نستعلیق مطلا در سر در رواق اصلی مضجع شریف امام حسین (ع) در کربلای معلی به چشم میخورد.
در سالهای اخیر با استفاده از اشکال گوناگون خوشنویسی همچون شکسته نستعلیق که در عبارات «أنا قتیل العبرات» بیشتر به کار میرود، سعی خوشنویسان در تنوع بخشی به خلق آثار خوشنویسی با مضامین عاشورایی نمایان شد اما همچنان هیچکدام از آنها نتوانستند جایگاه خطوطی همچون نسخ و نستعلیق و بعضاً در برخی کتیبهها خط ثلث را در بیان مؤثر پیام این واقعه پیدا کنند.
در دهههای اخیر اما با ابداع هنرمند خوشنویس، یعنی حمید عجمی که موفق به ابداع خطی موسوم به «معلی» شد پرداختن به هنر عاشورایی از منظر خوشنویسی جهش خیره کنندهای پیدا کرد تا آنجا که به نوعی این خط شناسه و مؤلف خوبی شد مبنی بر اینکه هر کجا چنین خطی مشخص شد، احتمال زیاد مستقیم و یا مضمونی ارتباطی با عاشورا دارد.
کاربرد این خط در زمینه پرداختن به هنر عاشورایی تا به آنجا به پیش رفت که حتی در یکی نشان نوشته یکی از معروفترین و ماندگارترین مجموعه های تلویزیونی عاشورایی طی سالیان اخیر یعنی «مختارنامه» نیز با استفاده از این خط، طراحی شد.