کرب و بلا: مداحی و روضه خوانی از آن دسته هنرهایی است که شاید ابتدایش با شور جوانی باشد اما وقتی با شاگردی در مکتب بزرگان همراه شد، با گوشت و پوست مرثیه‌سرا آمیخته می‌شود و از او چهره‌ای می‌سازد که سالیان سال به نیکی از او یاد کنند.

«حاج فیروز زیرک‌کار» یکی از چهره‌های ماندگار عرصه ستایشگری اهل‌بیت (ع) است. در میان تبریزی‌ها و بلکه همه دوستداران اهل‌بیت (ع) به «فخرالذاکرین» شهرت داشت.

حاج‌فیروز  متولد سال 1315 در محله «دوه‌چی» تبریز است. تامین معاش خانواده به او مهلت درس و مدرسه را نداد و از سنین نوجوانی مشغول به کار شد. شغل آبا و اجدادی و پیشه سنتی آذری زبان‌ها یعنی تعمیر و روفوگری فرش منبع درآمد او و خانواده اش بود. بقیه سال‌های زندگی‌اش هم همین شغل را ادامه داد و به گفته همسرش کار و پیشه حاج فیروز مهم‌ترین دلیل بیماری او در سال های آخر عمرش بود.

حاج فیروز 18 ساله بود که به ستاشگری اهل بیت (ع) روی آورد و از همان سال تا آخرین روزهای عمرش همچنان این رویه را حفظ کرد، به قول خودش «هشتاد سال است که ساکن این درگاه است.» برای نخستین بار در هیئت محله زندگی شان در جایگاه مداح نشست و مرثیه‌سرایی را آغاز کرد. همان هیئتی که بعدها بنام هیئت عزاداران شهدای کربلا شهرت یافت.

از ویژگی‌های این پیرغلام اهل‌بیت و البته خیلی از هم دوره‌ای‌های او آمیختگی هنر مداحی با فراگیری علم و مطالعه زیاد است. «حاج حسن شفیع پور» اولین استادش بود و بعدها در محضر «حاج علی شبابی» کسب فیض کرد و  سالیان دراز نیز شاگرد مکتب استاد «عابد» بود.

حاج فیروز که نوحه‌های ترکی‌اش زبانزد است، معتقد بود که به دلیل تفاوت زبان و فاصله مکانی، مداحی فارسی و آذری تفاوت‌هایی با هم دارند و هر کدام زیبایی‌های خاص خودشان را دارند. اما روی هم رفته مداحی فارسی با توجه به آهنگ و وزن مداحی و صدای مداحان شیرین‌تر است و مداحی ترکی به دلیل سوز خاصی که دارد، ارزشمندتر است و طرفداران خاص خودش را دارد.

این مداح پیشکسوت برای مرثیه‌هایش علاوه بر اشعار شعرای پارسی گو مانند «نیر تبریزی»، «فؤاد کرمانی»، «عمان سامانی» و استاد «محمد عابد»، از اشعار شاعران ترک زبان همچون «حسین سعدی زمان»، «شهاب»، «صافی» و «صحاف» نیز بهره ها برد. به دلیل علاقه‌ای که به سبک حاج «حسن فراهتی» داشت، سبک او را الگوی مرثیه‌خوانی‌هایش قرار داد.

حاج فیروز زیرک‌کار مثل بسیاری از مادحان پیشکسوت خود بر این عقیده بود که هیئت‌های عزاداری در گذشته معنویت بیشتری داشته‌اند اما به مرور زمان شرایط فرق کرده و حال و هوای هیئت‌ها نوع دیگری شده است. شاید مهم‌ترین دلیل آن هم حضور کمتر علما و روحانیون در هیئات مذهبی و به تبع آن کمرنگ شدن طرح مسائل شرعی بوده است. آنچه او از هیئت‌های قدیم به خاطر داشت؛ حضور روحانیون و استمرار این حضور در طول مراسم بود که این اتفاق در سال‌های اخیر کمتر شده و تبعات خود را نیز بر جای گذاشته است.

حاج فیروز زیرک کار، فخرالذاکرین و پیزغلام اهل‌بیت (ع) سال‌ها مرثیه‌خوان خاندان آل‌الله بود و سرانجام 19 مردادماه سال 99 در سن 84 سالگی و در آستانه ماه محرم بعد از مدتها تحمل درد و رنج بیماری دار فانی را وداع گفت و در جوار مرقد «حمال تبریزی» به خاک سپرده شد.