کرب و بلا؛ عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب؛ برادرزاده امام علی (ع) و داماد آن حضرت و همسر حضرت زینب (ع) بود. در اصالت او همین بس که فرزند جعفر طیار است از یاران مخلص پیامبر اسلام که سرپرستی تعدادی از مسلمانان را که از ستم مشرکان به تنگ آمده بودند به حبشه به عهده داشت و البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که عبدالله در جریان همین سفر هم به دنیا آمد.
او از جمله افراد و نزدیکان خاندان اهل بیت (ع) است که در مقاطعی حساس به ویژه در دوران خلفای سه‌گانه تابع امام علی (ع) بود و به فرمان آن حضرت، ابوذر را تا تبعیدگاهش ربذه مشایعت کرد.(1) و یا به قول ابن ابی‌الحدید در زمان خلیفه سوم که ولید بن عقبه؛ والی کوفه، شرابخوارگی کرد، او بود که باز به فرمان امام علی (ع) حد را بر ولید جاری ساخت. (2)
وی همچنین در جریان جنگ جمل از طرفداران علی (ع) بود و در جریان جنگ صفین و ماجرای حکمیت بنا بر قول حضرت علی (ع)، اگر عبدالله نبود چه بسا ایشان از این مهلکه جان سالم به در نمی برد.( 3)
حتی پس از شهادت امام علی (ع) نیز عبدالله بن جعفر تابع امام زمان خود بود و نقل مشهور آن است که او به دستور امام حسن (ع) ابن ملجم مرادی را قصاص کرده است.(4)
در دوره خلافت معاویه اما ارتباط او با دارالخلافه مسالمت آمیز بود و گفته شده است که معاویه برای او مقرری در نظر گرفته بود و حتی یزید هم این مقرری اختصاص یافته به عبدالله را افزایش داده بود اما با این حال عبدالله همواره به طرفداری از خاندان امام علی (ع) در محافل مجالس آنها شهره است چنانچه در یکی از این مجالس که حسنین نیز حضور داشتند، بین معاویه و عبداللّه مشاجره‌ای رخ داد و عبداللّه به بیان فضیلت علی (ع) و خاندانش پرداخت.(5)
براساس همان روحیه مسالمت آمیزی که عبدالله بن جعفر داشت، رفتاری نیز از او در خصوص واقعه کربلا بروز کرد که البته از آن زمان به بعد همواره شخصیت او مورد نقد جدی بسیاری از طرفداران و دلسوختگان ابی‌عبدالله (ع) است.
نقل است که در جریان حرکت امام حسین (ع) از مکه به سوی کوفه، عبداللّه توسط پسرانش، عون و محمد، برای امام نامه نوشت و آن حضرت را از حرکت به سوی کوفه برحذر داشت و گفت که پس از این نامه، به امام خواهد پیوست. وی از عامل مکه، عمرو بن سعید، نیز برای امام حسین (ع) امان‌نامه گرفت. (6)
به هر حال او با کاروان همراه نشد و درباره علت غیبت عبدالله بن جعفر در قیام عاشورا نیز اختلاف نظر زیاد است. محمدحسین رجبی دوانی؛ پژوهشگر تاریخ اسلام وی را به جهت غیبت در کربلا سرزنش می‌کند و به‌همین‌جهت حتی وی را شایسته همسری حضرت زینب نمی‌داند.(7) اما در مقابل، احتمال‌های زیاد دیگری نیز درباره عدم حضور او در کربلا وجود دارد و همانند محمد بن حنفیه می‌توان نابینایی را بهانه آورد که البته شواهد تاریخی آن را تأیید نمی‌کند، یا کهولت سن و نظایر آن، هر چند که این مسئله نیز قوت دارد که از جانب امام حسین (ع) برای ادای دیون مردم در مدینه ماند. (8)
با این وجود اما همسر او یعنی حضرت زینب (س) با کاروان برادر در سفر به کربلا همراه شد و دو پسر ایشان یعنی عون و محمد نیز در جریان واقعه عاشورا به شهادت رسیدند.
از جمله شاخصه‌های بارز شخصیتی عبدالله بن جعفر، قائل بودن او به زندگی سراسر آرامش و مسالمت آمیز بود تا آنجا که در سال 63 نیز در جریان واقعه حره با یزید مذاکره کرد تا او را از خشونت نسبت به مردم مدینه بازدارد که البته موفق هم شد هر چند که دو پسر دیگر او یعنی عبیدالله و ابوبکر نیز در جریان این واقعه کشته شدند. (9)
بنا بر نقل مشهور او در سال 86 هجری وفات یافت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.(10)
پی نوشت
1ـ مروج‌الذهب، ج3، ص84
2 ـ ابن‌ابی‌الحدید ج17، ص232، 234
3 ـ مروج الذهب، ج3، ص105
4 ـ الطبقات‌الکبری، ابن سعد، ج3، ص39-40
5 ـ نعمانی، ص96ـ97
6 ـ تاریخ طبری، ج5، ص387ـ388
7 ـ تاریخ طبری، ج5، ص419، 466
8 ـ عبدالله‌بن جعفر و قیام کربلا، عرب ابوزیدآبادی
9 ـ تستری، ج6، ص287
10ـ مراقد اهل البیت فی الشام، ص37
