به گزارش کرب و بلا، سیدمحمود نجاتی حسینی؛ دین‌پژوه و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: روضه و روضه‌خوانی در جامعه سنتی ما به عنوان یک رسانه عمل کرده و امروزه هر چند در خانه‌ها و در پی شیوع کرونا قوت و رونق گرفته اما بازتاب آن اینترنتی و در فضای مجازی است و در نتیجه کارکرد کامل و تأثیرگذار خود را به شکل جامع و کامل ندارد.

وی ادامه داد: روضه و روضه‌خوانی، واژگان‌محور است و مخاطب برحسب اینکه  این واژگان را در چه شرایط، محیط و زمانی می‌شنود، واکنش متفاوتی از خود بروز می‌دهد، قطعاً قرارگیری به شکل حضوری در مکانی که در آن روضه خوانده می‌شود، بافت مکان و سایر مناسباتی که در آن به تأسی از شیوه‌ای سنتی عزاداری در حال انجام است، این چرخه را کامل می‌کند و تأثیر متفاوتی بر روی عزاداران به نسبت فضای مجازی و اینترنتی خواهد داشت.

نجاتی حسینی تصریح کرد: همیشه صحبت بر سر این است که اجتماع دینی نیازمند رسانه‌های دینی خاص خودش است و در یک نظام ارتباط دینی ما نیاز به یک مجموعه الزاماتی هستیم که مواجهه ما با پدیده‌ای همچون روضه خانگی را معنادار می‌کند؛ به کلام دیگر برای اشخاصی که سابقه حضور در چنین محافلی را حتی در دوران کودکی و نوجوانی خود داشته‌اند ولو با وقفه‌ای که ایجاد شده و اکنون به دلیل شرایط کرونا مجدد شاهد رونق چنین محافلی هستیم، روضه خانگی جنبه ملموس و قابل هضمی برایشان دارد و در نتیجه برای افراد کم سن و سال نه تنها مواجهه با چنین محافلی در فضای مجازی کارکرد خود را نخواهد داشت که حتی حضور فیزیکی آنها نیز قادر به انتقال بار معنایی و مؤثر بنا به برداشت‌های فردی که ممکن است معرفتی و یا کاملاً احساسی باشد را به شکل جامع و کامل نخواهد داشت.

این دین‌پژوه افزود: من به روضه به عنوان یک رسانه سنتی برای اجتماع دینی نگاه می‌کنم، اما به موازات تحولاتی که در جامعه مانند اینترنتی و رسانه‌ای شدن افتاده است، طبیعتاً رسانه‌های سنتی مانند رسانه دینی هم متحول شده‌اند. بنابراین روضه و منبر که یک رسانه سنتی بوده‌اند، تغییر شکل داده‌ و به روضه‌های اینترنتی و ... تبدیل شده‌اند در نتیجه در شکل نوین مواجهه فرد با روضه‌های خانگی از طریق فضای مجازی و اینترنت، اعتقاد من این است که  بار انسان‌شناسی دینی این محافل تقویت شده و در عین حال از وجوه جامعه‌شناسی آنها کاسته شده است چرا که روضه به مفهوم یک اجتماع، یک مفهوم خیلی عاطفی و احساسی و عقلانیت ‌گریز دارد که خلاف مفهوم جامعه (Society) که ما در جامعه‌شناسی داریم، قرار می‌گیرد و بنابراین من از واژه انسان‌شناسی دین در مواجهه عزاداران به شیوه اینترنتی با محافل روضه‌خوانی استفاده می‌کنم.

مدیر گروه دین انجمن انسان‌شناسی ایران گفت: واقعیت این است که بروز این روضه‌های خانگی به این شکل فراتر از منبر و محافل سنتی کارکرد دارند و به قول یکی از دوستان دیگر نباید از منبر صحبت کرد بلکه باید از مِمبِر داد سخن داد. روضه‌ها در این شکل و شمایل جدید به یک گروه تبدیل شده و بعضاً گروه‌های خانوادگی و از آن به عنوان یک جماعت دینی استفاده می‌شود.

نجاتی حسینی تأکید کرد: به هر حال باید ارزیابی واقع‌بینانه از چنین پدیده‌ای یعنی روضه‌های خانگی و رونق آنها در شرایط کنونی که شاهد  آن هستیم داشت. همانطور که می‌دانید در انتقال پیام هر چقدر رسانه دینی بتواند هنرمندانه‌تر، ادیبانه‌تر، عقلانی‌تر و فنی‌تر کار کند، طبیعتاً پیام‌های درستی می‌تواند بفرستد، درست می‌تواند اطلاع‌رسانی کند، آموزش دینی بدهد یا به تعبیر جامعه‌شناسان دینی می‌تواند کارکردهای دینی مناسبی داشته باشد.

وی در پایان ادامه داد: بسیاری از روشنفکران و روشنگران دینی خیلی با روضه‌های سنتی موافق نبوده و معتقدند که رسانه دینی خوبی برای انتقال پیام‌های دینی و به ویژه پیام دینی عالی و متعالی نیستند و اینکه در آنها زمینه برای تحریف زیاد فراهم است، بحثی که مرحوم مطهری به آن پرداخت و دکتر شریعتی نیز آن را دنبال کرد. به هر حال تا پیش از کرونا روضه‌های خانگی رو به افول گذاشته بود که دو دلیل عمده می‌توان برای آن ذکر کرد یکی اینکه روحانیان مشغله‌های دیگری داشتند و دلیل دوم که باید با احتیاط بیشتری بر سر زبان آورد وقوع نوعی سکولاریزم خزنده و عجیب که کلا این مراسم سنتی و رسانه‌های آن را پسند نمی‌کند و آنها را ضدعقلانیت و ضد مدرنیته می‌داند.