به گزارش پایگاه تخصصی امام حسین علیه‌السلام کرب‌وبلا، در ادامه بررسی و تحلیل جایگاه خواص در شکل گیری نهضت حضرت اباعبدالله (ع) و تبیین نقاط اثرگذار و مؤثر در وقایع به وقوع پیوسته واقعه عظیم عاشورا و نیز تشریح انحرافات و متنفذین اغوا شده کوفه در مسیر عهد شکنی نسبت به ساحت مقدس حضرت سیدالشهدا (ع)؛ این بار به سراغ دکتر محمد حسین رجبی دوانی؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر و مورّخ تاریخ اسلام رفتیم و در این باب با وی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.

رجبی دوانی با اشاره به این نکته که خواص به معنای افرادی است که تأثیرات زیادی بر توده‌های مردمی و گرایشات آنان دارند و این عده؛ بنا به نقل قول تاریخی، نقش عمده‌ای در حادثه سترگ عاشورا داشته‌اند؛ بیان کرد: اساسا بحث دعوت از وجود مقدس حضرت سیدالشهدا (ع) برای حضور در کوفه توسط همین افراد صورت گرفت. سلیمان بن صرد خزاعی؛ مسیب بن نجبه فرازی؛ رفاعه بن شداد بجلی؛ حبیب بن مظاهر اسدی و افرادی از این دست؛ عمده سران و متنفذین کوفه در آن دوران بودند که با نامه نگاری‌های فراوان و دعوت‌های مکرر از حضرت سیدالشهدا (ع)، ایشان را مجاب ساختند که همراه عشیره و اقربه به سمت کوفه رهسپار شوند. 

وی گفت: عمده خواست و درخواست خواص در نهضت حضرت سیدالشهدا (ع) از ایشان؛ بحث سرنگونی حکومت جائر اموی و هدایت و سقایت جامعه طبق فرموده قرآن و احادیث نبوی (ص) توسط این بزرگوار (ع) بود.

رجبی دوانی ادامه داد: در تاریخ بیان شده است که بیش از دوازده هزار نامه توسط بزرگان و متنفذین و سرشناسان کوفه برای دعوت از ایشان به مدینه النبی (ص) ارسال شده است. سیدالشهدا (ع) نیز بعد از اطلاع از وقایع کوفه؛ جناب مسلم بن عقیل (ع) را جهت بررسی احوالات کوفه به این شهر گسیل می‌نمایند.

این مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام تصریح کرد: بعد از ارسال مکاتبه جناب مسلم (ع) با حضرت سیدالشهدا (ع) مبنی بر اینکه کوفه یکپارچه آماده پذیرایی و قیام با شما است؛ آن حضرت (ع) به سمت آن سامان رهسپار می‌گردند. اما؛ سوگمندانه می‌بینیم که قبل از ورود حضرت (ع) به کوفه، عبیدالله بن زیاد (لعن الله) که توسط یزید ملعون، همزمان حکومت بصره و کوفه را در اختیار گرفته؛ با دسیسه و نیرنگ، وارد شهر می‌شود و بر مسند اجرایی تکیه می‌زند و این آغاز عهد شکنی و پیمان شکنی کوفیان با حضرت سیدالشهدا (ع) است. 

نقش مهم خواص در شکل گیری واقعه عاشورا این نکته بود که این افراد باعث شدند تا توده‌های مردمی شکل گرفته به دور جناب مسلم بن عقیل (ع)، از هم گسسته شوند و قیام ایشان درهم شکسته شود که این نکته خود سرآغاز شکل گیری حادثه عظیم عاشورا بود.

 

مؤلف اثر کوفه و نقش آن در سده‌های نخستین اسلام، با بیان این مطلب که عبیدالله لعین؛ بدون سپاه و بدون لشکر و بنا به برخی از نقل‌ها؛ فقط با غلامش وارد شهر کوفه می‌شود و حاکمیت را قبضه می‌نماید که این امر خود نشان دهنده عمق سفاهت کوفیان است، ادامه داد: بزرگان و خواص کوفه علی الخصوص؛ افرادی که آخرین مکاتبات را با سیدالشهدا (ع) داشتند، بعد از تطمیع و خریداری شدن توسط انبوه سکه‌های شامی و کوفیِ عبیدالله؛ مراسلات خود را با حضرت سیدالشهدا (ع) نادیده می‌گیرند و بعد از قیام جناب مسلم (ع)؛ پشت ایشان را خالی می‌نمایند و همین امر سبب شکسته شدن قیام و ریزش یاران و نزدیکان آن جناب (ع) و در نهایت دستگیری و شهادت ایشان می‌شود.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) عنوان کرد: همین افراد زمانی که وجود مقدس سیدالشهدا (ع) به کربلا می‌رسند و در آن سرزمین فرود می‌آیند، بنا به خواست عبیدالله (لعنه الله) به جنگ علیه ایشان بر می‌خیزند و سفاهانه و نابخردانه دست خود را به خون مطهر سلاله رسول اکرم (ص) آغشته می‌کنند و ننگ دنیا و آخرت را برای خود به ارمغان می‌آورند.

رجبی دوانی گفت: افرادی همانند شبث بن ربعی؛ عمر بن حجّاج زبیدی، قیس بن اشعث کندی و حجار بن ابجر؛ از اُمرای لشگر اُموی و روسیاهان تاریخ و ددمنشان حادثه عاشورا که همگی از دعوت کنندگان حضرت (ع) به کوفه بودند؛ ولی بنا به سست عنصری و دنیا دوستی و اغواگری‌های خنّاسان و شیاطین به دام نحس پسر مرجانه (لعنه الله) افتادند و علی‌رغم نهیب‌ها و انذارهای حضرت (ع)، نتوانستند خود را نجات دهند و برای همیشه تاریخ، روسیاه و بدنام و خوار گشتند.

وی ادامه داد: در حقیقت نقش مهم خواص در شکل گیری واقعه عاشورا این نکته بود که این افراد باعث شدند تا توده‌های مردمی شکل گرفته به دور جناب مسلم بن عقیل (ع)، از هم گسسته شوند و قیام ایشان درهم شکسته شود که این نکته خود سرآغاز شکل گیری حادثه عظیم عاشورا بود.

این مورخ و مؤلف تاریخ اسلام ابراز کرد: انحرافات و کج روی‌ها در طول تاریخ؛ سرمنشأ تمامی حوادث و ناگواری‌های بوجود آمده هستند. تاریخ تأسف بار عاشورا خود گویای این مهم است که چگونه می‌توان از نقطه اوج و محبت اهل بیت (ع)، به حضیض ذلّت و خواری تنزل کرد. عمده دوستداران سیدالشهدا (ع) که خواص کوفی نامیده می‌شدند در زمان وقوع جنایت عاشورا سکوت اختیار کرده و خود را کنار کشیدند. این عده که متأسفانه گرفتار چرب و شیرین دنیا شده بودند، با عافیت طلبی؛ دست از یاری حق و حقیقت برداشتند و خود را زیانکار دنیا و آخرت نمودند.

 ثروت اندوزی و فخر فروشی که از رذائل اخلاقی مهم دوران جاهلیت بودند؛ در این دوران به نهایت و غایت خود رسیده بودند. همین نکته است که در زمان ورود عبیدالله بن زیاد (لعنه الله) به کوفه سبب می‌گردد تا او با دادن رشوه‌های مالی بسیار و وعده‌های رنگین، علی رغم بدون سپاه و لشکر بودن، بتواند جماعت غفلت زده کوفی را از راه، به در نماید و آنان را وادار نماید تا با سلاله نبی اکرم (ص) قتّال کنند.

 

رجبی دوانی با بیان این مسئله که اساسا سنگ بنای این نوع عافیت طلبی‌ها و دنیاپرستی‌ها و گرفتار شدن در زرق و برق دنیا، از زمان غصب خلافت، توسط خلفای ابتدایی و سپس معاویه بن ابی سفیان، بنا نهاده شده بود و این امر در زمان حضرت سیدالشهدا (ع) به اوج خود رسیده بود؛ بیان کرد: اگر چه در اسم و ظاهر؛ جامعه آن دوران؛ اسلامی بیان می‌شد؛ اما؛ به سبب رفتاری و کرداری؛ اعمال و مناسباتی چه بسا بدتر و پست تر از دوران جاهلیت عرب اعمال می‌شد. ثروت اندوزی و فخر فروشی که از رذائل اخلاقی مهم دوران جاهلیت بودند؛ در این دوران به نهایت و غایت خود رسیده بودند. همین نکته است که در زمان ورود عبیدالله بن زیاد (لعنه الله) به کوفه سبب می‌گردد تا او با دادن رشوه‌های مالی بسیار و وعده‌های رنگین، علی رغم بدون سپاه و لشکر بودن، بتواند جماعت غفلت زده کوفی را از راه، به در نماید و آنان را وادار نماید تا با سلاله نبی اکرم (ص) قتّال کنند.

وی تصریح کرد: طبق نقل‌های وارده؛ چهار هزار دینار طلا و دویست هزار درهم نقره؛ توسط عبیدالله بن زیاد؛ در همان ابتدای امر؛ بین سران و بزرگان کوفه تقسیم شد که این مبلغ، توانست چشم طماع کوفیان را ببندد و آن‌ها را رهسپار روسیاهی تاریخی و ابدی انسانی نماید. 

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین (ع) عنوان کرد: همین مسئله و انباشت ثروت‌های نادرست و اشباع توسط خناسان بود که حضرت سیدالشهدا (ع) را در روز عاشورا وادار نمود تا خطاب به لشکر غدّار و خونریز شامی و کوفی بیان دارند: «قد ان خزلت عطایاکم من الحرام و ملئت بطونکم من الحرام»؛ یعنی: ای روسیاهان؛ عمده دلیل کج روی و انحراف شما از تبعیت و پیروی حق و صراط مستقیم؛ همانا دریافت‌های ناثواب و حرام شما از بیت المال و پُرشدن شکم‌ها و بدن‌هایتان از لقمه حرام و نادرست و نامشروع است.

رجبی دوانی در انتها خاطر نشان کرد: همه ما پیوسته در مسیر ابتلا و امتحان الهی قرار داریم و این سرنوشت‌ها و رویدادها؛ می‌بایست وجود و افکار ما را روشن و متنبه نماید تا با دنیا پرستی و غفلت زدگی، خدای ناکرده در مسیر اغوا و پرستش شیاطین و گمراهان قرار نگیریم. والسلام علیکم و رحمه الله.