به گزارش کرب و بلا، پرداختن به موضوع امام حسین (ع) و زندگی پربرکت آن حضرت تاکنون بیشتر معطوف به جریانات پیش، حین و پس از واقعه عاشورا بوده است؛ در حالیکه آن حضرت حدود 7 سال از عمر گرانقدرشان را در دوران حیات پیامبر اسلام و حدود 25 سال را نیز در دوران خلفا سپری کردند که البته به این زمان باید دوران خلافت امام علی (ع) و دوران امامت برادر گرانقدرشان حضرت امام حسن (ع) را نیز افزود که نیاز به بررسی بیشتری دارد که آن حضرت در آن دوران چه مواضعی داشته اند و نسبت به اتفاقات رخ داده چه واکنش‌هایی از خود نشان می دادند. برای پیگیری هر چند اجمالی این موضوع با آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، پژوهشگر و اندیشمند شهیر تاریخ اسلام گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
امام حسین (ع) به عنوان نواده رسول گرامی اسلام (ص) بخشی از عمر شریفشان را در دوران حیات ایشان سپری کردند. آیا برپایه نظر برخی از مورخان و محققان که به بیان خصوصیات صحابی رسول الله می‌پردازند و براین اساس امام حسین (ع) را نیز صحابی آن حضرت اطلاق می‌کنند، می‌توان چنین نظری را تأیید کرد؟
باید به این نکته اشاره کنم که صحابی شمرده شدن از موازین اهل سنت است؛ چرا که از نگاه ایشان صحابی بودن بسیار مهم است. از نظر آن‌ها صحابی کسی است که پیامبر (ص) را دیده یا عصر وی را درک کرده و از وی سخنی نقل کرده باشد، در واقع اهل سنت چنین فردی را صحابی معرفی می‌کنند. البته در این مورد نگرش‌های سیاسی، تأثیرگذار بوده است. در واقع امویان با هدف تطهیر چهره‌هایی چون معاویه، عمروعاص، مغیره بن شعبه و… این جریان را مدیریت کرده و در این مدیریت خود کوشیده‌اند هر آیه‌ای از قرآن را که درباره فردی صحابی باشد به عموم صحابی رسول‌الله (ص) تعمیم دهند.
اهل سنت در باب صحابی شرایط خاصی را مطرح نکرده‌اند و درباره کسی که پیامبر (ص) را درک کرده یا حدیثی شنیده و برای دیگران نقل کرده باشد حتی از قید سن بلوغ نیز سخنی به میان نیاورده‌اند. البته آن‌ها تقسیم‌بندی دقیقی دارند و آن عبارت است از: کبار صحابه، اوساط صحابه و صغار صحابه. اهل سنت کسانی را که در سن بلوغ، پیامبر (ص) را درک کرده‌اند جز صغار صحابه می‌شمارند. البته درباره بالغ بودن فرد نیز با هم اختلاف نظرهایی دارند؛ برای مثال عده‌ای می‌گویند که آیا عبدالله بن عباس در زمان پیامبر (ص) بالغ شده بود یا نه؟ بعضی‌ها می‌گویند او در آن زمان هشت‌ساله بود؛ پس بالغ نشده بودف بعضی‌ها هم می‌گویند او دوازده سالش بود. البته این‌که فرد دوازده ساله بالغ شده باشد دلیل بسیار محکمی می‌خواهد. دلیل آن‌ها برای بالغ بودن او این است که وقتی در خانه علی (ع) را بستند، سعی کردند نیازهای خود را از طریق ابن‌عباس برآورده کنند؛ از این رو کمی ابن‌عباس را بزرگ کردند.
در پایان خلافت خلفا، حسنین (ع) نزدیک سی سال داشتند، ولی در دوران خلفا سن چندانی نداشتند و لذا در منابع تاریخی مربوط به تحولات تاریخی این دوره نقش چندان قابل تأملی از آن‌ها ثبت نشده است.
اما درباره حسنین (ع) اعتقاد دارند که آن‌ها نوادگان پیامبر (ص) و مورد عنایت و احترام ایشان بودند و حدیث‌های متعددی از پیامبر در باب فضیلت حسنین (ع) نقل کرده‌اند؛ حدیث کسا، آیه تطهیر و مباهله. از نظر آن‌ها حسنین (ع) افراد خاصی بودند که در آیه تحت عنوان «ابناءنا» ذکر شده‌اند. همچنین در روایات هست که حسنین (ع) هم با جد بزرگوارشان بیعت کردند. این بیعت کردن در روایات هست ولی مناسبت آن وارد نشده است که چرا و به چه مناسبتی حسنین (ع) با جد خود بیعت کرده‌اند؛ با این حال پاسخ آن به اجمال چنین است که این‌ها همچون پدرشان، علی بن ابیطالب (ع)، در نظر جدشان پیامبر (ص) خصوصیتی متمایز از دیگران داشته‌اند که رسول اکرم با این‌ها نه مانند دیگر کودکان، بلکه حکیمانه رفتار کرده‌اند.
همان‌طوری که اشاره کردید، اخبار و گزارش‌های زیادی از حسنین (ع) در دوران حیات نبی مکرم اسلام (ص) وجود دارد. حجم گزارش‌های مربوط به امام حسین (ع) در دوره سه خلیفه اول چقدر است؟
حسنین (ع) در دوران خلفا سن چندانی نداشتند و لذا در منابع تاریخی مربوط به تحولات تاریخی این دوره نقش چندان قابل تأملی از آن‌ها ثبت نشده است. تنها نقشی که برای آن‌ها ادعا شده و باز هم درست نیست این است که حسنین (ع) در فتوحات از جمله فتوحات مصر همراه کسانی چون سعد بن‌ابی‌سرح؛ برادر رضاعی عثمان یا لشکر فتوحات عمروعاص در مصر و افریقا حضور داشته‌اند.
ادعای دیگری هم وجود دارد که حسنین (ع) در لشکر فتوحات آذربایجان حضور پیدا می‌کنند ولی هنگامی که در مسیر پیشروی به اصفهان می‌رسند، با برف و سرمای زمستان مواجه شده و لذا در آن‌جا متوقف می‌شوند و از سوی دیگر چون عمر بخشنامه کرده بود که هیچ سپاهی بیش از چهار ماه نباید بیرون از شبه‌جزیره باشد، زمانی که مدت توقف این‌ها به چهار ماه رسید، بازگشتند اما اصل خبر به هیچ وجه درست نیست. از سوی دیگر، به طور کلی خلفا حاضر نبودند اهل بیت (ع) در فتوحات حضور داشته باشند که نمونه آن در تاریخ طبری آمده است؛ براساس این مطلب، عمر به حضور علی (ع) در فتوحات عصر خلافت ابوبکر اعتراض کرد و گفت: «علی (ع) باید در مدینه بماند.» دلیل آن هم تحت کنترل قرار دادن و عدم نشر مقام و فضیلت علی بن ابیطالب (ع) بود.
خلفا حاضر نبودند اهل‌بیت (ع) در فتوحات حضور داشته باشند.
گزارش دیگری وجود دارد که وقتی خلیفه سوم کشته شد و مردم به در خانه حضرت علی (ع) آمدند تا با ایشان بیعت کنند، حسنین (ع) زیر پای ماندند. در نقد این سخن باید گفت امیرالمؤمنین (ع) حدود 25 سال بود که خانه‌نشین شده بودند پس مقارن بیعت مردم با امام علی (ع)، حسنین (ع) حدود سی و اندی سال سن داشتند که به لحاظ فیزیکی جوانانی تمام‌عیار شده بودند و چگونه است که جوان سی‌ساله زیر دست و پا می‌ماند؟ مستند این گزارش، خطبه شقشقیه است که سید رضی آن را از سخنان و خطبه‌های امیرالمؤمنین (ع) جمع‌آوری کرده است و مورخان و محققان آن را به تواتر نقل کرده‌اند. البته باید بگویم که شریف رضی دچار اشتباهی سهوی شده که به این مطلب عنوان «خطبه» داده است، این در حالی است که آن مطلب خطبه نیست، بلکه درد دلی است بین امیرالمؤمنین، علی (ع) با ابن عباس و نه این‌که خطبه عامی باشد برای عموم مردم و آن زمانی است که محمد بن ابی‌بکر توسط عمال معاویه کشته شد و حضرت از این حادثه بسیار غمگین و اندوهگین شدند. این پرسش نیاز به تأمل بیشتری دارد که من در این‌باره بسیار مفصل، مستدل و مستند در کتاب تاریخ اسلام خودم بحث کرده‌ام و علاقه‌مندان می‌توانند بدان مراجعه کنند.
یکی از رسالتهای «کربوبلا» اطلاعرسانی در حوزه امام حسین علیهالسلام است که در راستای این رسالت، رویدادهای خبری را پوشش میدهد و مصاحبه با افراد صاحب نظر را به صورت غیرجانبدارانه در جهت تبیین دیدگاههای مختلف منتشر میکند. در نتیجه نظر افراد مصاحبه شونده لزوما همان دیدگاه «کربوبلا» نخواهد بود.
