سید حسین معتمدی، 78 ساله است و 16 سال در حوزه علمیه کربلا تحصیل کرده و تا کنون 7 جلد کتاب درباره «عزاداری سنتی شیعیان» در سراسر دنیا و شهرهای ایران نوشته است. کتاب ‹‹چاوشی سنتی›› یکی دیگر از آثار ارزشمند حجت‌الاسلام معتمدی است که درباره چاوش‌خوانی هنگام عزیمت و بازگشت زائرین عتبات عالیات، بیت‌الله الحرام و زائران حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام است که در این کتاب آداب و رسوم بدرقه و استقبال از زائرین، مدت زواری، دادن ولیمه، اشعار چاوشی و فضیلت زیارت ائمه اطهار (ع) را گردآوری کرده است.

گفت‌و‌گوی خیمه با معتمدی درباره دهه‌های عزاداری و سنت‌های آیینی را در ادامه می‌خوانید:

شما تحقیقات فراوانی درباره عزاداری شیعیان کرده‌اید و کتاب ارزشمندی هم در این‌باره نوشته‌اید. نظرتان درباره دهه‌های عزاداری اهل‌بیت (ع) چیست و سنت قدیم درباره ایام عزا چگونه بوده است؟
 همان‌گونه که هر چه بیشتر برای خدا نماز بخوانید ثواب، فضلیت و اجر آن زیادتر است و هر چه بیشتر قرآن تلاوت کنید اجر، ثواب و فضیلت آن بیشتر است، به همان اندازه هم هر چه بیشتر برای ائمه معصومین (ع) مجالس روضه‌خوانی، تبلیغ دین، ذکر فضائل و مناقب اهل‌بیت (ع)، احکام دین و فضائل و مناقب را برپا کنید ثواب آن نیز بیشتر خواهد بود.
امامان معصوم (ع) نیز فرموده‌اند، یکی از نشانه‌های شیعیان ما این است که در ایام حزن ما باید اظهار حزن کنند و در ایام سرور ما باید اظهار سرور کنند؛ ما نیز باید مانند آن‌ها عزاداری کنیم و مجلس عزا بگیریم و ذکر مصیبت اهل‌بیت (ع) کنیم. بنابراین هر چه استطاعت بیشتری داشته باشید و بیشتر مجلس روضه برگزار کنید، اجر و ثواب آن نیز بیشتر است و حد و مرزی برای عزاداری که چند روز باشد مشخص نکرده‌اند.
در زمان‌های قدیم به دلیل این‌که مردم درآمد کمتری داشتند، مجالس عزاداری مانند امروز نبود و به غیر از دهه عاشورا بقیه ایام سوگواری‌ها، چند شب بیشتر عزاداری برگزار نمی‌‌شد.
سنت مردم قدیم این بود که از اول محرم تا آخر ماه صفر روضه برقرار بود، به این صورت که مقداری از روضه‌خوانی‌ها بانی داشت و مردم هزینه می‌کردند، برخی دیگر از هزینه روضه‌ها از محل درآمد موقوفه تأمین می‌شد و بخشی هم وصیت‌نامه داشت و روزهای عزاداری تا آخر ماه صفر ادامه داشت. ماه صفر هم که تمام می‌شد و به نهم ربیع که می‌رسید بساط روضه خوانی هم برچیده می‌شد.
قدیم برای سایر امامان یکی دو شب بیشتر روضه‌خوانی نبود، مگر دهه آخر ماه صفر؛ چون روز اول دهه آخر صفر، اربعین و بعد از آن رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و شهادت امام حسن (ع) و شهادت امام رضا (ع) است، بنابراین 10 روز آخر ماه صفر را هم روضه‌خوانی می‌کردند.
روضه‌خوانی در دهه اول ماه محرم و دهه آخر ماه صفر از قدیم بوده اما برای بقیه در قدیم 10 روز یا 10 شب روضه‌خوانی برگزار نمی‌شد. در کل به غیر از دهه عاشورا و دهه آخر ماه صفر، ایام و دهه‌هایی به نام کاظمیه و باقریه و صادقیه و... نداریم.

 
 سنت و سیره علمای قدیم در این ایام عزاداری چه بوده است؟
علمایی چون نراقی در دهه عاشورا 10 روز روضه‌خوانی داشتند و روز دهم بر اساس سنتی که داشتند در بازار کاشان عزاداری می‌کردند، علمای بیت یثربی 10 روز روضه‌خوانی داشتند که هنوز هم ادامه دارد. حاج سید محمدتقی پشت مشهدی از اقوام آیت‌الله یثربی هم 10 شب در خانه خودش که این خانه امروز به نام خانه تاریخی آل‌یاسین مشهور است روضه داشت و روز دهم در بازار عزاداری می‌کردند و این 10 شب یا 10 روز از قدیم بین علما بوده و امروز هم ادامه دارد. ضمن این‌که 10 روز عزاداری دهه اول محرم در حوزه علمیه قم و نجف و کربلا نیز بوده و از قدیم دهه عاشورا همه جا رسم بوده است.
 
 بعضی از علما معتقدند گسترش مراسم عزاداری در دهه‌های جدید موجب کمرنگ شدن عزاداری در زمان‌هایی می‌شود که امامان (ع) به صورت خاص دستور داده‌اند، مانند عاشورا، پاسخ شما چیست؟
چنان‌چه زیادتر از اندازه عزاداری کنید و به سر و سینه بزنید ابهت کمتری دارد، تأثیر کمتر بودن هر چیزی از زیادتر آن بیشتر است، همان‌گونه که غذای کمتر هضمش راحت‌تر و بهتر است. عزاداری‌های خلاصه به چند شب شاید برای مردم تازگی داشته باشند و اگر زیاد باشند حالت تازگی خود را از دست می‌دهند، لذا اگر کمتر باشند و زمان استراحتی بین این مجلس و مجلس بعدی باشد بهتر است، اما زیادتر یا کمتر بودن آن اشکال شرعی ندارد. به عنوان مثال در حسینیه‌ای بنام جعفریه در کویت مجلس عزاداری برپا می‌شود که هر روز صبح و شب روضه‌خوانی است. آن‌هایی که صبح می‌توانند، می‌آیند و حضور دارند و آن‌هایی هم که شب می‌توانند در مجلس عزاداری باشند، شب حضور پیدا می‌کنند.
 
 شیخ طوسی در کتاب الأمالی این روایت را نقل کرده که همه عزاداری‌ها و گریستن‌ها مکروه است مگر گریستن بر حسین (ع)، یا در کتاب کامل الزیارات از قول امام صادق (ع) آمده که برای بنده، عزاداری مکروه است مگر عزاداری بر امام حسین (ع)، نظر جنابعالی در این باره چیست؟
از امام صادق (ع) روایت است که اگر برای پدر، مادر، برادر، مال دنیا، بیماری و پیری زیاد گریه کنی کراهت دارد و باید تسلیم مقدرات بود، مگر برای امام حسین (ع) که هرچه‌قدر گریه و جزع و فزع کنی مکروه نیست.
 
آیا ممکن است که افراط در عزاداری باعث وهن یا زده‌ شدن مردم از دین شود؟
حضور در مجلس روضه‌خوانی باید سبب افزایش اعتقادات و معرفت به ائمه (ع) شود که این کار سبب زده شدن از دین نمی‌شود، ضمن این‌که برای حضور در مجلس عزاداری و روضه‌خوانی هیچ اجباری وجود ندارد، هر فردی حال و حوصله داشت در مجلس عزاداری حضور پیدا می‌کند.
اما مسأله این است که مداح، مصیبت را طوری بخواند که خدای نکرده امام خوار و تضعیف نشود و معصوم را سبک نکند. چرا که زیاد آن قساوت قلب می‌آورد. طبق تاریخ، آن هم با مهارت و فوت و فن بخواند و اشکی بگیرد و تمام کند. در خواندن هم، از این مصیبت به آن مصیبت و از این شاخه به آن شاخه نرود، چرا که هرچه بیشتر مصیبت بخواند که بیشتر گریه بگیرد سبب می‌شود مردم زده شوند، مصیبت را باید خلاصه و به اندازه و با استادی و تبحر خواند تا در مردم تأثیرگذار باشد.
 
سیره و سنت ائمه اطهار (ع) برای برگزاری ایام فاطمیه چگونه بوده است و چگونه عزاداری می‌کردند؟
ما در تاریخ جایی نداریم که ائمه 10 روز برای حضرت فاطمه (س) عزاداری می‌کردند، اما داریم که همه ائمه یاد مصیبت حضرت زهرا (س) می‌کردند و برای ایشان گریه می‌کردند و شیعیان هم برای حضرت زهرا (س) روضه‌ می‌گیرند، اما حد و مرزی که 10 روز بوده و یا چند روز، نداریم.
 
 مسأله دیگر مناسبت‌سازی‌هاست. جدیدا گاهی مناسبت‌هایی را که قبلا نبوده یا مورد تایید علما نیست و سند ندارد پررنگ می‌کنند.
برای این مطالب باید به تاریخ مراجعه کرد و اگر سند و مدرک تاریخی دارد، بر اساس سند و مدرک تاریخی برای هر امامی و یا هر معصومی و امامزاده‌ای جشن تولد بگیرند و یا روضه بخوانند، اما چیزی را که نیست، نباید انجام شود.
 
 آیا می‌توان احتمال داد که گروه‌هایی که درصدد مناسبت‌سازی یا افراط در عزاداری هستند به دنبال کسب منافع خاص خودشان اعم از منافع اقتصادی یا سیاسی می‌باشند؟
ما اگر بخواهیم زیاد عیب‌تراشی برای هیئات‌ بکنیم لطمه به کار شعائر مذهب خواهد خورد. شاید بین این افراد کسانی باشند که بخواهند کسب منفعت و درآمد و ریاست کنند که ما از آن اطلاع نداریم و خدا نکند این چنین باشد و ان‌شاءالله برای خدا باشد، اما اگر روضه‌خوانی برای کسب ریاست و منفعت و درآمد باشد اجر و ثواب ندارد و خوب نیست، کار باید قربه الی الله و لله باشد و نیز باید به اندازه عرف که همیشه و همه جا بوده است باشد و از اندازه عرف خارج نشود.