به گزارش کرب‌و‌بلا به نقل از وارث، محمدر‌ضا هدایت پناه در «نشست علمی کوفه و جریان تشیع در ارتباط با قیام مسلم» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی برگزار شد، تصریح کرد: با توجه به وسعت قضایای کربلا و صحنه عاشورا، اقتضائات کوفه تحت الشعاع قرار گرفته و کمتر توجه محققان و پژوهشگران عاشورا پژوه را به خود جلب نموده است.
وی با تأکید بر این‌که کوفه یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که حادثه کربلا را رقم زد، اظهار داشت: حادثه کربلا را می‌توان نشأت گرفته از قضایای سیاسی و اجتماعی کوفه در آن زمان، عنوان کرد؛ از این رو در تحقیقات عاشورا پژوهی، باید کوفه شناسی را مقدم بر عاشورا پژوهی قرار دهیم.
هدایت پناه ابراز داشت: جامعه علمی ما در عرصه عاشورا پژوهی، باید به عمق هجمه‌ها و شبهات عظیمی که به تاریخ شیعه شده، ورود پیدا کرده جوابگوی سؤالات مطرح شده باشد.
وی با بیان این‌که از زمان ورود مسلم بن عقیل به کوفه تا شهادت ایشان، مسائل پیچیده و حلقه‌های مفقود زیادی وجود دارد، اذعان داشت: متأسفانه کتب تاریخی، منحصراً پاسخگوی سؤالات بی‌شمار و حلقه‌های مفقوده سرزمین کوفه در آن دوران نیست. آنچه به عنوان قیام مسلم نقل شده است، بریده بریده بوده و صدر و ذیلش، آن‌گونه که باید به درستی تبیین نشده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، نخستین حلقه مفقوده در تحقیقات تاریخی را ورود حضرت مسلم به کوفه و انتخاب خانه مختار و هانی عنوان کرد و ابراز داشت: در نوع نگاه و نقل مورخان سؤالات متعددی نهفته است، این‌که انتخاب صورت گرفته از چه ملاک‌هایی برخوردار بوده و یا از جانب امام (ع) دستوری خاص داشتند.
هدایت پناه افزود: بنا بر قول خوارزمی و ابن اعثم امام حسین (ع) به صورت عام به مسلم سفارش نمودند و مسلم بن عقیل نیز بر اساس شناختی که نسبت به اوضاع کوفه داشتند، این مکان‌ها را انتخاب کردند.
حادثه کربلا را می‌توان نشأت گرفته از قضایای سیاسی و اجتماعی کوفه در آن زمان، عنوان کرد؛ از این رو در تحقیقات عاشورا پژوهی، باید کوفه شناسی را مقدم بر عاشورا پژوهی قرار دهیم.
استادیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: حال این سؤال مطرح می‌گردد، اگر حضرت مسلم نسبت به نخبگان جامعه کوفه شناخت داشتند؛ چرا در آخرین روزهای حیات مبارکشان تنها و حیران در کوچه‌های کوفه سیر می‌کردند.
وی با بیان این‌که ابن سعد، قائل به دستور خاص از سوی امام حسین (ع) است، خاطرنشان کرد: این دیدگاه از لحاظ منبع و متن گزارش، با مشکلاتی روبروست. در این نقل، دستور خاص امام (ع) خانه هانی بن عروه ذکر شده است؛ این‌که دلیل امام (ع) برای انتخاب هانی در میان دیگر اصحاب چیست، خود نکته‌ای مجهول است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که در فرضیه انتخاب و تشخیص خود مسلم چندین نظریه وجود دارد، اظهار داشت: روابط دوستانه مسلم بن عقیل با مختار، از مهم‌ترین وجوه تشخیص مسلم و انتخاب خانه مختار به عنوان اقامتگاه انقلابیون ذکر شده است.
هدایت پناه با بیان این‌که بر اساس دیدگاه ذکر شده، مسلم بن عقیل از زمان کودکی، دوستی دیرینه‌ای با مختار داشت، تصریح کرد: این دیدگاه به لحاظ متون تاریخی ضعیف است؛ حال آن‌که تفاوت سنی مسلم و مختار نیز موضوع روابط دوستی و دیرینه را تأیید نمی‌کند.
این استاد دانشگاه شناخت نسبت به زیرکی مختار را یکی دیگر از نظریه‌های مطرح درباره انتخاب خانه مختار عنوان کرد و ابراز داشت: در گزارش‌های تاریخی این موضوع که نشان دهد، حضرت مسلم شناخت دقیقی نسبت به مختار داشته، وجود ندارد.
هدایت پناه با اشاره به این‌که نظریه‌های احتمالی مختلفی نیز بر اساس جایگاه همسران مختار ارائه شده است، اذعان داشت: با توجه به ویژگی‌های خاص همسران مختار، انتخاب خانه مختار به عنوان محل تجمع انقلابیون کوفه از نکات مثبت و منفی متعددی برخوردار است.
این سؤال مطرح است، اگر حضرت مسلم نسبت به نخبگان جامعه کوفه شناخت داشتند؛ چرا در آخرین روزهای حیات مبارکشان تنها و حیران در کوچه‌های کوفه سیر می‌کردند.
وی افزود: عمره نخستین زن مختار، دختر نعمان بن بشیر، عثمانی مذهب، طرفدار امویان و حاکم کوفه نکته مثبتی است که وجود دارد، این‌که مسلم در خانه‌ای که زن آن دختر حاکم بوده و می‌تواند نگاه حکومت را از رهبران اصلی شیعه دور نموده و آدرسی غلط ارائه دهد. از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
استادیار گروه تاریخ اسلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه چرایی اعتماد به دختر نعمان ابن بشیر، به عنوان فرزند حاکم کوفه و یا زن دیگر مختار که خود کینه‌ای دیرینه از شیعیان دارد را از مهم‌ترین نکته‌های منفی انتخاب مسلم بن عقیل عنوان کرد و اظهار داشت: نباید این موضوع را که خانه مختار به عنوان مأمن انقلابی‌ها، در کنار دارالحکومه و انظار شرطه‌های حکومتی قرار داشت، نادیده گرفته شود.
وی علل انتخاب خانه هانی بن عروه را از دیگر نکات مجهول قیام مسلم ذکر کرد و یادآور شد: باید ضمن بازشناسی نکات مثبت انتخاب خانه هانی توسط مسلم، چرایی قیام مسلم و حضور حداقل چهار هزار نفری نیروهای نظامی در دارالاماره و محاصره آن و نیز این نکته که خود حضرت مسلم از جانب امام (ع) دستور بر قیام داشتند یا نه مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
اگر تاریخ حضور مسلم در کوفه، در پس اتفاق کربلا نمی‌ماند، امروز به بسیاری از سؤالات ما در ارتباط با اهداف و حرکت‌های این سفیر بزرگ امام (ع) پاسخ داده می‌شد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار داشت: این‌که از ابتدا تا انتهای قیام حضرت مسلم، از خانه هانی و مختار تا تهیه ادوات قیام، هیچ بحثی از سلیمان به میان نمی‌آید، نکته‌ای مجهول و یکی از مهم‌ترین سؤالات در سیر تاریخی قیام مسلم بن عقیل به شمار می‌رود.
وی با اشاره به این‌که در نحوه مدیریت بحران توسط سپاه مسلم، در زمان ایجاد رعب و وحشت از سوی دستگاه اموی و برخی اشراف کوفه، در نقل‌های تاریخی نکات تیره و تار بی‌شماری وجود دارد، اذعان داشت: معمای فقدان رهبران شیعه، به هنگام بحران حلقه مفقوده دیگری است که وجود دارد.
سخنران این نشست علمی ادامه داد: معیارهای تشخیصی انتخاب حرکت به سمت محله کنده پس از شکست قیام از دیگر نکات مجهولی است که در آثار تاریخی کمتر به آن توجه شده است؛ بنابراین این موضوع که تصمیم گیرنده حضور در محله کنده چه کسی بوده و چرا مسلم بعد از این‌که نیروها، یکی پس از دیگری کم می‌شوند، هیچ تحرکی انجام نمی‌دهد، از دیگر مواردی که باید پاسخ‌های آن از میان متون تاریخی استخراج گردد.
هدایت پناه در پایان سخنان خود ضمن تأکید بر اهمیت کوفه شناسی در عاشورا پژوهش‌ها، ابراز داشت: اگر تاریخ حضور مسلم در کوفه، در پس اتفاق کربلا نمی‌ماند، امروز به بسیاری از سؤالات ما در ارتباط با اهداف و حرکت‌های این سفیر بزرگ امام (ع) پاسخ داده می‌شد.
چرا مسلم تنها ماند؟ سلیمان بن صرد خزائی و حبیب و ... کجا بودند؟ این همه افراد چی شدند که مسلم تنها ماند؟