سؤال:
شخصی جهت نهار عزاداران روز عاشورا گوسفندی نذر کرده تا به هیئت مسجد محل تحویل و در آشپزخانه این مسجد طبخ شود آیا مجاز به تغییر تاریخ آن است؟ اگر مسئولین هیئت بگویند امروز کافی است شما جهت نهار اربعین آن را بیاورید تکلیف نذر روز عاشورا چیست؟
جواب:
چنانچه صیغه نذر خوانده شده است و مقیّد به پختن در روز عاشورا و در مسجد محل بوده است، تغییر تاریخ آن جائز نیست و در صورت عدم امکان آن وجوب وفا ساقط می‌شود. اگر به نحو تعدد مطلوب باشد که در آن مسجد یا مسجد دیگر و در روز عاشورا یا مناسبت حسینی دیگری برای عزاداری امام حسین طبخ شود در صورت عدم نیاز آن هیئت در هیئت‌های دیگر یا در مناسبت اربعین استفاده شود و چنانچه صیغه نذر جاری نکرده باشد عمل به آن واجب نیست.
سؤال:
هیئت امنای مسجدی طی 2 سال گذشته مانع سنج و طبل و زنجیرزنی عزاداران حسینی نموده و این در حالی است که قانوناً این عزاداری مورد تأیید است و این کار ایشان سبب ترک گروه بسیاری از مردم خصوصاً نوجوانان و جوانان از عزای مولایمان حسین (ع) شده به صورتی که از آن هیئت بزرگ گروهکی باقی مانده‌اند و کار خود را درست بلکه نیک می‌دانند. شکایات ما و همسایگان به ایشان رسید. نپذیرفتند. اکنون که ماه خون نزدیک است از شما مراجع بزرگ می‌خواهیم راهنمایی کنید ایشان و ما را. شاید بفهمیم.
جواب:
عزاداری سید الشهداء (ع) نباید تعطیل یا کم رونق شود و مخصوصاً جوانان و نوجوانان باید جذب شوند، ولی کارهایى که خلاف شأن عزادارى است نباید انجام گیرد.
سؤال:
1. بیرون رفتن صدای مسجد هم موقع اذان و هم موقع غیر اذان از قبیل مجلس ترحیم، مجلس عزاداری سیدالشهدا و سایر معصومین (ع)، مجلس شب قدر، سخنرانی واعظ و... که بعضاً موجب اذیت و اعتراض همسایگان مسجد می‌شود چه حکمی دارد؟ 2. تعلل در عزاداری سید الشهدا با مشغول شدن به جمع‌آوری پول و مخارج مسجد که بعضاً تا ساعت 11 الی 12 شب طول می‌کشد و صدای آن‌هم بیرون می‌رود چه حکمی دارد؟
جواب:
1. اذیت کردن مؤمنین به هر نحوه که باشد جائز نیست و باید صداى بلندگو به مقدارى باشد که موجب اذیت و اعتراض همسایگان مسجد نشود. 2. بهتر است برنامه‌ریزی به صورتى باشد که عزادارى حضرت سید الشهدا (ع) در بهترین وقت ممکن صورت گیرد.
سؤال:
در صورتی که وصیت کننده برای ثلث مال خود میزانی را معین نموده مثلاً چند سال نماز و روزه استیجاری و مبلغی را برای چند سال عزاداری حقه سیدالشهدا (ع) و غیره طبق دستورالعمل موصی توسط وصی عمل شود آن‌چه اضافه می‌گردد، پس از انجام کامل دستور موصی آیا وصی می‌تواند مازاد بر وصیت از ثلث را بین ورثه تقسیم نماید. مستدعی است حکم شریعت حقه سیدالمرسلین (ص) را بیان فرمایید.
جواب:
در صورتی که وصیت کننده میزان معینی را جهت نماز و روزه استیجاری و عزاداری سیدالشهدا (ع) معین نموده است، نه بیشتر از آن، پس از انجام موارد مذکور چنانچه مبلغی اضافه بیاید طبق سهم الارث بین ورثه تقسیم می‌شود؛ اما اگر آن میزان را به این جهت ذکر کرده است که ثلث را در کمتر از آن صرف نکنند کل ثلث را بایستی در آن موارد مصرف کنند.
سؤال:
پدری در سال 1357 زمینی از اموالش را در حدود 70 متر به دخترش واگذار و در اختیار و تصرف او قرار می‌دهد ولی به شرط آن‌که از ارث او کم شود. در سال 1370 نیز در وصیت‌نامه خود تأکید می‌کند که آن قطعه زمین مذکور را به دخترش داده ولی به شرط آن‌که از ارث او به قیمت روز کم شود. هم‌چنین در آن وصیت‌نامه ذکر شده که ثلث اموال باید خرج عزاداری امام حسین (ع) و رد مظالم بشود. حال در اینجا این سؤال مطرح است که اساساً این شرط صحیح است؟ آیا از ارث دختر باید کم شود و اگر باید کم شود محاسبه آن چگونه باید باشد. (قیمت زمان واگذاری سال 1357– قیمت زمان فوت 1375– زمان تقسیم بخش اول ترکه سال 1385– قیمت زمان حال حاضر 1393) و اگر شرط باطل است آیا دختر دینی برگردن دارد؟
جواب:
شرط مزبور باطل است و دختر نیز دینی بر گردن ندارد. البته به دلیل بطلان شرط ذکر شده، هبه مذکور در سؤال برای ورثه قابل فسخ است و با فسخ، زمین بخشیده شده به دختر، ترکه می‌شود و همچون سایر اموال پدر، بین ورثه تقسیم می‌گردد.
سؤال:
به تازگى نوعى دیگر از عزادارى باب شده که به آن شور حسینى می‌گویند. در این عزاداراى، عزاداران با سرعت بر سر و سینه می‌زنند، یکى از مداحان به صورتى شبیه غنا نوحه می‌خواند و مداح دیگرى فقط حسین می‌گوید و عزاداران نیز به حرکاتى شبیه حرکات دراویش دست می‌زنند. نظر شما در مورد این افعال چیست؟
جواب:
انجام عملى که موجب هتک شعائر حسینى شود، جائز نیست البته به نظر می‌رسد چیزى که ذکر شد، از این دسته نباشد.
سؤال:
لخت شدن در عزادارى در مکانى مخصوص مردها یا در خیابان و حرم چه صورتى دارد؟
جواب:
براى مردان جائز است.
سؤال:
گریبان چاک کردن و خراشیدن صورت در عزاداری حسینی چه حکمى دارد؟
جواب:
هر دوى این اعمال براى امام حسین (ع) جائز است.
سؤال:
به لطف الهى من در یکى از دسته‌های عزاى امام حسین (ع) مشغول به کار هستم و گروه ما به شدت براى اقامه شعائر حسینى به بهترین وجه و نیز براى خوش‌نامی دسته می‌کوشند. لکن بعضى از افراد هستند که بعضى از اعمال ناشایست از ایشان سر می‌زند و در میان مردم به کسانى که به امور دینى التزامى ندارند، شناخته می‌شوند و معمولاً با موهاى تاف زده و چرب اقدام به زنجیرزنى و اقامه عزاى حسینى می‌کنند. در نتیجه مردم می‌گویند: «فلانى از فلان دسته است» و «این‌گونه اشخاص، در دسته عزاى حسینى هستند» و... که باعث بدنامى دسته می‌شود. اکنون این است که وظیفه خادم دسته و باقى مردم در قبال این‌گونه افراد چیست؟ آیا صحیح است که در درجه اول ما فقط مسئول اقامه مراسم عزاى حسینى هستیم و اصلاح این گروه وظیفه ما نیست، با توجه به این نکته که ما نسبت به خوش‌نامی دسته خود تعصب داریم و نمی‌توانیم تحمل کنیم کسى نسبت به دسته اهانت کند؟
جواب:
این افراد را از وارد شدن به دسته منع نکنید و راه نصیحت و اصلاح ایشان را با کلمات خوب و شایسته در پیش گیرید که انشاءالله خداوند هدایت‌گر است.
سؤال:
حکم برپایى دسته‌جات و مراسم عزادارى در خیابان‌ها و راه‌های رفت و آمد مردم، همان‌گونه که ایام محرم در کوچه و خیابان‌ها بسیار اتفاق می‌افتد و راه مردم را می‌بندند چیست؟ با توجه به اینکه می‌دانیم که قطع راه مردم، قطعاً حرام است.
جواب:
برپایى این دسته‌جات جائز است.
سؤال:
آیا خون دادن تبرعى از شعائر حسینى است؟
جواب:
اگر دلالت کند که به خاطر امام حسین (ص) انجام شده، از شعائر می‌شود.
سؤال:
در بحرین رسم است که مجالس حسینى بیشتر اوقات هنگام شب برپا می‌شود نه عصر، لکن در روستاى ما این مراسم هم عصرگاه و هم شبانه برپا می‌شود. چون معمولاً به خاطر روزه و نیز کوتاهى روز، عصرها مجالس شرکت کننده کمى دارد، می‌خواهیم مراسم عصر را تعطیل و تنها مراسم شبانه را برگزار کنیم، آیا این عمل اشکال شرعى ندارد؟
جواب:
اگر به واسطه نذر یا مانند آن واجب نشده باشد، محذور شرعى ندارد.
سؤال:
در هر سال به مناسبت عاشوراى حسینى مجلس بزرگداشتى براى امام حسین (ع) برگزار می‌شود که شامل سخنرانى یکى از علما و نمایش وقایع مختلف نهضت حسینى است. هم‌چنین بعضى از شعرا از داخل و خارج کشور براى خواندن قصایدى با موضوع امام حسین (ع) و نهضت مبارک ایشان دعوت می‌شوند و عده زیادى از مؤمنین در این مجلس شرکت می‌کنند. سؤال این است: آیا جائز است از سهم امام زمان (عج) براى تأمین مقدارى از مخارج این مجلس استفاده کرد؟ آیا استفاده از سهم امام براى تهیه غذا براى حاضران اشکال دارد؟
جواب:
با اجازه از حاکم شرع جائز است.
سؤال:
اگر نمازگزار براى مصائب امام حسین (ع) در نماز گریه کند و گریه او جنبه اخروى نداشته باشد بلکه صرفاً براى جنبه انسانى باشد آیا نماز او صحیح است یا نه؟
جواب:
گریه براى مصائب امام حسین (ع) به خدا و آخرت باز می‌گردد و مبطل نماز نیست و منافاتى با جنبه انسانى ندارد زیرا ارزش‌‌هاى اصیل انسانى همان مبادى الهى و دینى هستند و از یکدیگر جدا نیستند.
سؤال:
در محله باغستان شهرستان اقلید حسینیه‌ای به نام بقیه الله الاعظم واقع شده است که از سال 1333 شروع به فعالیت نموده است و تمام هزینه‌های آن شامل ساخت و ساز و هزینه‌های جاری و خرید کلیه اسباب و لوازم برپایی مجالس عزا و شادی اهل بیت توسط کمک‌ها و نذورات مردمی پرداخت گردیده است بدون اینکه افراد کمک کننده در زمان اهدای کمک و نذورات اسمی از وقف برده باشند و یا مدرکی در زمینه اثبات انگیزه برای وقف موجود باشد. اکنون پس از گذشت سال‌ها هیئت امنای حسینیه درصددند از جانب خودشان برای اسباب و وسایل حسینیه از قبیل لباس و ابزار آلات تعزیه و دستگاه‌های صوتی و غیره صیغه وقف جاری نمایند خواهشمند است در خصوص اینکه آیا هیئت امنا مجاز به انجام چنین عملی هستند ما را راهنمایی فرموده و در خصوص صلاحیت هیئت امنا در انجام این عمل نظر خود را مرقوم فرمایید.
جواب:
در مفروض سؤال اسباب و وسایل حسینیه وقف بوده و هستند و دیگر نیازی به اجرای صیغه وقف نیست.
سؤال:
کف زدن همراه با مداحی ائمه (ع) بنا بر آن‌چه مرسوم است فی‌نفسه چه حکمی دارد؟ آیا در مساجد و حسینیه‌ها حکم فرقی می‌کند؟
جواب:
جائز است.
سؤال:
مداح بزرگواری به مدت حدوداً 35 سال در ماه محرم الحرام همه ساله در یک مسجد مشغول به مدح و روضه‌خوانی و خواندن اشعار سینه‌زنی و زنجیرزنی بوده و اکنون به پیرغلامی اهل بیت (ع) نائل آمده‌اند و دیگر توانایی آن‌چه را که یک مداح باید و شاید داشته باشد را ندارند، لذا برخی از اهالی و هیئت امنای محترم آن مسجد معترض بوده و خواستار آوردن مداح دیگری هستند، علی هذا هیئت امنای محترم با مشورت برخی اهالی قصد آن را دارند که به پاس خدمات ارزشمند این مادح گران‌قدر در طول حدود 35 سال، ایشان را بازنشست و سالانه مبلغ چهار میلیون ریال معادل چهارصد هزار تومان از پول جمع‌آوری شده از اهالی برای خرج مسجد به ایشان پرداخت نمایند. لازم به ذکر است که از همین پول جمع‌آوری شده هزینه‌های مسجد از قبیل حق الزحمه واعظ و ذاکر و... پرداخت می‌شود. 1. آیا بازنشست کردن چنین فردی که سال‌ها ذاکری اهل بیت (ع) را کرده و درآمد آن چنانی هم ندارد جائز است؟ 2. آیا از نظر شرعی می‌توان از پول جمع‌آوری شده به ایشان درحالی‌که بازنشست شده و مداحی نمی‌کنند پرداخت کرد؟ نظر کلی خود را در این مورد بیان فرمایید.
جواب:
1. اگر مخالفت با قوانین بیمه نداشته باشد بازنشست کردن ایشان جائز است. 2. اگر اهالی که خرج مسجد را می‌دهند به این امر رضایت داشته باشند و اجازه تصرف در هر موردی که مصلحت می‌دانید به شما داده باشند می‌توان از پول جمع‌آوری شده به ایشان پرداخت کرد.
سؤال:
چندی است که در روستای نهرخلج از توابع فریدن در اصفهان با حضور یک روحانی و طرح افکار و عقایدی مبنی بر عدم طبل زدن در عزای ابی‌عبدالله و حرام بودن زدن طبل خصوصاً در مساجد این سؤال برای جوانان و اهالی روستا ایجاد شده که تا این چند سال حتماً مرتکب حرام و معصیت می‌شدند ضمن اینکه ما اهالی روستا از متدینین و دوستداران اهل بیت (ع) هستیم اکنون برای من شبهه شده و اگر نظر حضرت‌عالی بر حرام بودن طبل و زدن آن در مسجد است بفرمایید تا به درگاه خدا و امام حسین (ع) توبه نماییم.
جواب:
اقامه عزادارى حضرت اباعبدالله الحسین (ع) از شعائر دینى محسوب شده و انجام آن به همان طریق سنّتى (استفاده از سنج و طبل) چنانچه موهن نباشد اشکال ندارد.
سؤال:
حکم شبیه‌خوانى و نیز تصاویر و اشکالى که واقعه کربلا و هم‌چنین عزای اهل بیت (ع) را به تصویر مى‌کشد چیست؟
جواب:
در صورتى که مشتمل بر دروغ یا وهن و تخفیف مقام اهل بیت (ع) نباشد جائز است.
سؤال:
استفاده از اشکال و صورى که در هر زمینه‌اى براى تجسم واقعه کربلا استفاده می‌شود چیست؟
جواب:
در صورتى که مشتمل بر دروغ یا وهن و تخفیف مقام اهل بیت (ع) نباشد جائز است.
سؤال:
بیشتر اوقات هنگام نزدیک شدن محرم این شبهه پیش می‌آید که شبیه‌خوانى عزاى امام حسین (ص) حرام است. منظور از شبیه‌خوانى این است که کسى یا کسانى خود را شبیه حضرت و اصحاب ایشان در ماه محرم نمایند. لطفا نظر خود را درباره شبیه‌خوانى بیان فرمایید؟
جواب:
اگر در این شبیه‌خوانى دروغ نباشد یا به صورتى نباشد که موجب هتک امام معصوم (ص) یا وهن مذهب شیعه باشد، جائز است.
سؤال:
آیا فتواى مرحوم استاد الفقهاء آیت‌الله نائینى را درباره جواز و رجحان برپایى شعائر حسینى تأیید می‌فرمایید؟
جواب:
برپایی شعائر حسینی از اهم امور دینی است، مشروط بر اینکه به شیوه‌ای نباشد که مشتمل بر فعل حرام و یا وهن مذهب شود.
سؤال:
1- در زیارت عاشورا صد لعن وارد شده است، این در حالی است که مرحوم علامه عسگری آن را رد کرده است، هم‌چنین در کتاب مصباح المتهجد که نسخه خطی آن در کتابخانه حرم امام رضا (ع) موجود است و نیز در گزیده این کتاب مصباح الصغیر و کامل الزیاره، جمله «اولا ثم الثانی و الثالث و الرابع» ذکر نگردیده است و اخیراً برخی از عاشورا پژوهان به این قسمت ایراد گرفته‌اند. علاوه بر این متن‌های زیارت عاشورا در کتب مختلف با یکدیگر متفاوت نقل گردیده است، اگر این یک حدیث مشهور و معتبر قدسی باشد، نباید چنین اختلافی در آن باشد. آیا می‌توان این نتیجه‌گیری را نمود که زیارت عاشورا مصون از تحریف نبوده است؟ 2- دعای علقمه خود یک دعای مستقلی است یا توأم با زیارت عاشورا است؟
جواب:
1. زیارت عاشورا مندرج در مفاتیح الجنان که از کتاب ارزشمند کامل الزیارات اخذ شده، مشتمل بر هیچ مطلب خلاف مذهب نیست و لعن در قرآن و روایات نسبت به بعضی از طوایف و افراد آمده است و زیارت عاشورایی که از کتاب مزار مشهدی روایت شده، سندش قطعاً صحیح است و لعن وارده در آن از کلام امام معصوم (ع) است و تغییر در برخی از الفاظ زیارت، نشان دهنده کثرت روایت و عمل به آن از طرف اصحاب ائمه (ع) است نه دلیلی بر ضعف زیارت یا تحریف آن. 2. دعای علقمه توأم با زیارت عاشورا است؛ لکن خواندن مستقل آن نیز اشکال ندارد.
