شرح زندگی صغیر اصفهانی
زنده‌یاد صغیر اصفهانی؛ شاعر سرشناس و چهره شاخص ادبی ـ مذهبی در قرن حاضر است. نوشته‌اند که سرودن شعر را از دوران کودکی آغاز کرد و به همین سبب تخلّص «صغیر» را برگزید.
نامش محمّدحسین و نام پدرش آقا اسدالله بود و در سیزدهم ماه رجب سال 1312 ه ق در اصفهان متولّد شد.
وی در انواع شعر از قصیده، غزل، ترکیب‌بند، قطعه، مثنوی و مسمّط و حتی بحر طویل، طبع‌آزمایی کرد و از عهده آن به شایستگی برآمد تا جایی که در زمره استادان شعر اصفهان محسوب شد.
آثار او همچنان در دو جلد و با دو عنوان وارد بازار نشر می‌شود:
1. دیوان صغیر اصفهانی (قصاید و غزلیّات و ...)
2. مصیبت‌نامه صغیر اصفهانی (مراثی اهل بیت و منظومه خطبه غدیر)
«صغیر» در 13 مرداد 1349 ه ش (اوّل جمادی‌الثّانی 1390 ه ق) در اصفهان درگذشت.
اشعار صغیر اصفهانی برای ضریح حضرت عبّاس (ع)
ساخت بسیاری از درها و ضریح‌های عتبات عالیات در دوره زندگانی صغیر (قرن 14)، این توفیق را برای او به ارمغان داشت تا با سرودن شعر در آن رابطه به ساحت قدس اهل بیت (ع) عرض ارادت کند.
در این مقال و مجال به اشعاری می‌پردازیم که صغیر برای ضریح حضرت قمر بنی هاشم سروده است. وی به توفیق الهی سه شعر برای این رویداد مبارک می‌سراید: یک قصیده و دو غزل. غزل‌ها متضمن ماده تاریخ است؛ می‌دانید که ماده تاریخ، کلمه یا عبارتی است که مجموع حروفش به حساب جمل (حساب ابجد) مساوی با یک تاریخ مشخص می‌شود.
یادآور شوم که این ضریح در زمان مرجعیت آیه الله سیّد محسن حکیم طباطبایی ساخته و پرداخته شده و از قراین پیداست که ساخت آن در سال 1384 قمری اتمام یافته و پرده‌برداری از آن در سال بعد یعنی 1385 قمری انجام گرفته است.
سه شعر مورد نظر در صفحات 263 و 264 کتاب «مصیبت‌نامه صغیر» به چاپ رسیده است.
قصیده
قصیده 15 بیتی با این عنوان:
نسیم می‌وزد از باغ خلد، پنداری
که پُر فضا شده از بوی مشک تاتاری
به صحن حضرت عبّاس گشته شامل خلق
عطای بی‌حد و پایان ز حضرت باری
برای تهنیت از بس فرشته کرده نزول
به بال هم بگزینند جا ز بسیاری
ز جنّ و انس و ملک بینم این همایون جشن
ندانم این که به خواب است یا به بیداری
بلی؛ ز سعی حکیمانه‌ی حکیم زمان
به جوی مجد و علا، آب فیض شد جاری
به عرش، نور برآید ز کربلا کامشب
شد از ضریح اباالفضل، پرده‌برداری
همین ضریح مقدّس که از گرفتاران
کند توسّل آن رفع هر گرفتاری
همین ضریح که گردون ز فیض تعظیمش
به راستی که کند فخر از نگون‌ساری
همین ضریح که از آن برای استشفا
سزد مسیح کند آرزوی بیماری
همین ضریح که در قرب آن امید فرج
برای خلق ز هر سختی است و دشواری
زهی امیر دلیری چو حضرت عبّاس
که بهر شاه شهیدان کند علمداری
نمود یاری دین و بدین مقام رسید
که آسمان ز جنابش طلب کند یاری
کسی که شامل او می‌شود شفاعت وی
به روز حشر چه غم دارد از گنه‌کاری
مجوی رحمت حق بی ولای او که کند
به شرط دوستی او، خدای، غفّاری
«صغیر» را به محبّان او بُوَد پیوند
ز خصم او دو جهان جسته است بیزاری
غزل اول
غزلی 6 بیتی شامل ماده تاریخ با این عنوان:
هر که کند گریه در عزای ابوالفضل
شامل او می‌شود عطای ابوالفضل
هست ابوالفضل شهرت وی و باشد
منحصر این فضل از برای ابوالفضل
در ره عشق حسین گشت فدایی
جان همه عاشقان فدای ابوالفضل
سعی حکیمانه‌ی حکیم که باشد
رای مطاعش، مطیع رای ابوالفضل،
کرد تمام این ضریح را به صفاهان
بهر رضای حق و رضای ابوالفضل
از پی تاریخ آن «صغیر» رقم زد:
«بس بُوَد او را همین ولای ابوالفضل»
مصراع آخر به حساب ابجد 1384 می‌شود که حاکی از سال ساخت ضریح است؛ این عدد در کتاب به اشتباه، 1385 ثبت شده که گویا خطای حروف‌چینی است.
غزل دوم
غزل 5 بیتی باز شامل مادّه تاریخ با این عنوان:
زهی مقام ابوالفضل و آن جلالت و شان
که نیست شبه و نظیرش به عالم امکان
جهان به او متوسّل بُوَد که می‌گردد
به نام نامی او مشکلات خلق، آسان
زهی کریم که باب الحوائجش لقب است
کند ز بس که حوائج، روا ز خلق جهان
غرض به شهر صفاهان ز سعی اهل هنر
چو یافت امر ضریح مقدّسش پایان،
«صغیر» از پی تاریخ این سعادت گفت:
«کنند طوف ضریح وی اهل دل از جان»
مصراع آخر به حساب ابجد 1385 می‌شود که مربوط به سال پرده‌برداری از ضریح است؛ دو بیت پایانی این شعر در چاپی که مأخذ نوشته‌ی ماست، چاپ نشده یعنی شعر ناقص است که بحمدالله با رجوع به چاپ هجدهم مصیبت‌نامه به سال 1390 کامل شد.
منابع:
- دیوان سنا (مجموعه اشعار استاد علّامه جلال‌الدّین همایی): به اهتمام ماه‌دخت بانوهمایی، تهران، مؤسّسه‌ی نشر هما، چاپ اوّل، 1364.
- مصیبت‌نامه‌ی صغیر اصفهانی: اصفهان، ناشر: فرزندان مرحوم صغیر، چاپ پانزدهم، 1366.
- مصیبت‌نامه‌ی صغیر اصفهانی: اصفهان، انتشارات صغیر، چاپ هجدهم، 1390.
- مجموعه مقالات اوّلین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق: به اهتمام دبیرخانه‌ی اوّلین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، قم، مجمع ذخائر اسلامی و مؤسّسه‌ی آل‌البیت: لاحیاء التّراث، 1393.
