به گزارش کرب و بلا، برنامه پژوهشی «محرم امسال» را گروه فرهنگ و هنر دانشکده فرهنگ و ارتباطات با همکاری اندیشکده راهبردی اربعین دانشگاه امام صادق (ع) طراحی و اجرا کرد که تا به بررسی و تحلیل مراسم و اجرای مداحان مطرح کشور در محرم سال جاری از منظر هنری، ادبی، فرهنگی و اجتماعی بپردازد.
در یکی از بخش‌های این برنامه، سید مهدی حسینی؛ منتقد ادبی، مجتبی نامخواه؛ کارشناس فرهنگی و اجتماعی حضور داشتند که نکاتی را در باب ویژگی فنی و کاربردی اشعار به کار رفته از سوی مداحان مطرح کردند و در ابتدا سیدمهدی حسینی گفت: مداحی مجموعه‌ای از هنرهای قدسی و والاست که هم در کشور ما دیرینگی دارد و هم در ذهن مردم نشان از فرزانگی مداح می‌دهد به شرطی که این مجموعه قدسی شناخته شده و در کار مداح دیده شود.
وی افزود: انتخاب شعر و اجرای مناسب شعر، صدا و لحن مناسب، بهره‌گیری از عناصر فن بیان با هدف انتقال مفاهیم دینی و شیعی در قالب هنرهای بیانی و همچنین مخاطب‌شناسی و تلاش برای ارتقای سطح حسی و علمی مخاطب، موضوعاتی است که باید در مداحی‌ها به آنها دقت کرده و به شیوه اصولی به آن بپردازیم.
این منتقد ادبی اظهار کرد: مداحی را می‌توانیم در انتخاب احسن یعنی انتخاب شعر و محتوا و اجرای مناسب خلاصه کرده و باید به عناصر اجتماعی که در مداحی تأثیرگذارند نیز دقت کنیم؛ آنچه که در مداحی امروز می‌بینیم آن است که نگرش کارگزاران هیئت و اتفاقات فرهنگی و اجتماعی در نوع محتوا و اجرای مداح بسیار تأثیرگذار است و دیگر عامل مهم تأثیرگذار مخاطبان هستند که بر اساس سلیقه ایشان می‌توان مداح را به اوج برساند یا به سقوط کشاند.
حسینی تصریح کرد: مداح فقط یک مجری یا خواننده نیست و آنچه که در مداحی مطرح است اینکه او باید تجربیات علمی و دقیقی داشته و صاحب سبک و نظر باشد اما به صورت عموم مداحان فقط مجموعه‌ای از استعدادهایی از جمله هوش موسیقیایی، هوش هیجانی، هوش بیانی و زبانی و توانایی‌های دیگر دارند.
وی گفت: تخصص‌های دیگری نیز در مداحی لازم است که لاجرم مداح‌ها با آن سروکار دارند ولی اکثر قریب به‌اتفاق آنها در آن تخصص و حتی شناخت دقیق ندارند و آگاهی‌هایشان بیشتر عمومی است و بر اساس آنچه در هیئت‌ها از این و آن شنیدند مثل تاریخ اسلام، سبک‌ها که این امر باید مورد بازنگری اصولی قرار گیرد.
حسینی تأکید کرد: نکته دیگری که حائزاهمیت است نقد و بررسی نقش شاعر در موفقیت مداح است و به این جهت باید از خودمان بپرسیم که در کجای مداحی‌های امروز نقش شاعر پُررنگ شده است؟ مقصود من فقط سرودن شعر نیست. به اعتقاد من یکی از ارکان مهم هیئت شاعر است و باید به تعامل علمی و فنی شاعر و مداح توجه داشته باشیم. به نظر من شاعران محترم و ولایی‌سرا به‌جز سرودن باید در سه عرصه مهم به کمک مداح بیایند؛ ابتدا قبل از اجرا، دوم هنگام اجرا و بخش سوم پس از اجرا به این معنی که قبل از اجرا مشاوره بدهد، در مرحله خواندن اجرای مداح را ببیند که آیا طبق اصول پیش می‌رود یا خیر و خطاها و نقطه‌های قوت مداح را شناسایی و در مرحله سوم پس از اجرا، اتفاقات بررسی شود.
این منتقد ادبی افزود: اگر قرار باشد ما شعری را در هیئت ارائه بدیم که قابل اجرا باشد باید به زبان سهل و ممتنع باشد که درعین سادگی، ارزش ادبی بالایی داشته باشد. شاعران ولایی باید شعری بگویند که درعین اینکه سهل و آسان است مخاطب عام آن را بپسندد و مخاطب خاص به آن نمره علمی بدهد.
مجتبی نامخوا؛ کارشناس فرهنگی و اجتماعی نیز در ادامه این نشست، گفت: در تحلیل‌های اجتماعی و فرهنگی می‌خواهیم بپرسیم؛ پدیده‌ای و رویدادی که در دهه اول محرم در هیئت‌های مختلف دیدیم نشانه و نمونه‌ای از چه نوع دینداری است؟ یک جامعه چگونه مذهب و مفاهیم مذهبی را می‌فهمد؟ چه نسبتی بین مذهب و اخلاق می‌بیند؟ چه نسبتی بین مذهب اجتماعی خودش و سیر تاریخی مذهب و باور خودش دارد؟ افراد چه آینده‌ای را مبتنی بر این باورهای مذهبی متصور است؟ به‌طور مشخص چه نحوه‌ای از دینداری دارد؟ چه عناصری از سلوک دین‌دارانه‌ی او پررنگ است؟ چطور در دینداری خودش بین میراث عمیق فرهنگ و هنر ایرانی و تجربه معاصر و اجتماعی خودش و مفاهیم مذهبی ارتباط برقرار کرده است؟
وی ادامه داد: در دوره‌ای در تفسیر حادثه عاشورا، عنصر سوگ بیشتر مطرح بوده و در دوره‌ای حماسه برجسته بوده است. اما سؤال اساسی ما این است که نسبت سوگ و حماسه در دینداری و هیئت نمونه ما چگونه است؟
این استاد دانشگاه بیان کرد: ما در نوع دینداری این نسل جوانان، سازه‌ای از دینداری را داریم که می‌تواند یک ارتباط میان‌فرهنگی بین مفاهیم دینی و مذهبی با سابقه تاریخی عرفانی مابین قومیت و ایرانیت از یک طرف و بین ایدئولوژی و اخلاق از طرف دیگر که در فضای اجتماعی ما تقابل‌هایی بین این مفاهیم می‌بینیم را مطرح کند.
وی تصریح کرد: عاشورا فقط یک مسئله تاریخی نیست و اشعار به کار رفته در مداحی‌ها باید بین عاشورای سال 61 هجری و امروز ارتباط برقرار کند که نمونه‌های آن را در برخی اشعار می‌بینیم که به این واسطه نوعی از دینداری را شاهدیم که در تلاش فراگیر است برای بازتولید و معنایی غیرتاریخی از عاشورا و بردن مخاطب به سال 61 یا آوردن سال 61 به زمان کنونی تا به این واسطه مسئله را تاریخ نبینیم.
