به گزارش کرب‌وبلا، دکتر محمدرضا بیات در آغاز سخنان خود در نشست تخصصی «امام حسین علیه‌السلام و معنای زندگی» که در کانون فرهنگی زیتون برگزار شد به تعریفی از معنا پرداخت و گفت: با توجه به این‌که قرار است یک دیدگاه فلسفی از سخنان، پیام‌ها و دیدگاه امام حسین (ع) و حرکت ایشان ارائه دهیم تا در نهایت بتوان به پرسش مهم معنا در زندگی امام حسین (ع) پاسخ داد، باید پرسید با توجه به این‌که امام حسین (ع) نزد بسیاری از شیعیان، مسلمانان و فراتر از شیعیان جاذبه دارد و افراد دل‌داده، مشتاقان و پیروان او در جامعه حضوری نسبتا پررنگ دارند، آیا امام حسین (ع) و مسائل آن می‌تواند به روزگار ما معنا بدهد و می‌شود آن را به دیگران توصیه کرد؟ اساسا رفتار، سخنان و نگاه ایشان معنابخش زندگی است یا خیر؟ این پرسش را توصیفی یا توصیه‌ای می‌توان پاسخ داد.
وی ادامه داد: قبل از پاسخ به این پرسش باید بدانیم «معنا» یعنی چه؟ وقتی می‌گوییم زندگی یک شخص معنا دارد یا معنا ندارد در واقع به 3 تعبیر از معنا و مفهوم آن توجه می‌کنیم. تعبیر اول از معنا، به معنی هدف زندگی است، دیگری ارزش زندگی و معنای سوم، یعنی کارکرد. مثلا وقتی کسی می‌گوید زندگی من دارای معناست یعنی یا دارای هدف است یا ارزش آن را یادآور می‌شود یا از کارکرد آن سخن می‌گوید.
بیات به معانی هدف اشاره کرد و گفت: خود هدف نیز در دو معنا به کار می‌رود. هدفی که خدا فراروی انسان‌ها قرار داده یا هدف و اهدافی که افراد برای خودشان در نظر گرفته‌اند. ما مسلمانان اعتقاد داریم که خداوند علاوه بر هدف کلی که برای کل بشر در نظر گرفته، برای تک تک آدم‌ها هدف مشخصی قرار داده است.
افراد از طریق ارتباط با امام حسین (ع) بر مبنای ارزش‌های ایشان که در حیات و رفتارشان بوده، به زندگی خود معنا می‌بخشند.
این استاد فلسفه اظهار کرد: نکته دیگری که در معنای زندگی وجود دارد، رویکردها به معنا و مفهوم زندگی است به این معنا که آیا با توجه به اهدافی که در این جهان مادی داریم و با توجه به ارزش‌هایمان، می‌توانیم به زندگی معنا ببخشیم یا نه؟ ممکن است جهان ما این ظرفیت را نداشته باشد و یک موجود فرازمینی و فراانسانی برای ایجاد یکی از این 3 معنا نیاز باشد. بر اساس پاسخی که به این پرسش می‌دهیم، تعبیر ما از معنای زندگی نیز متفاوت می‌شود.
بیات با بیان این‌که ارزش زندگی نیز دارای معانی گوناگونی است، توضیح داد: علاوه بر این‌که ارزش‌های دینی می‌توانند به زندگی ما معنا ببخشند، ارزش‌های اخلاقی نیز این کارکرد را دارند. یعنی اگر کسی به ارزش‌های دینی یا اخلاقی پایبند باشد، زندگی‌اش ارزشمند و معنادار است. یک سری ارزش‌های زیبایی‌شناسانه هم وجود دارند که می‌توانند به زندگی معنا ببخشند مانند آثار یک هنرمند خطاط، نقاش یا موسیقی‌دان.
این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: بنابراین اگر از ما پرسیده شود که چرا بسیاری از شیعیان، مسلمانان و انسان‌ها به امام حسین (ع) علاقه‌مند هستند و نسبت به ایشان دلدادگی دارند، می‌توان این‌طور پاسخ داد که افراد از طریق ارتباط با امام حسین (ع) بر مبنای ارزش‌های ایشان که در حیات و رفتارشان بوده، به زندگی خود معنا می‌بخشند. در این راه مثلا فردی با نذری دادن، در عزاداری و روضه شرکت کردن حتی علی‌رغم این‌که معنای زندگی را نشنیده باشد، با ایجاد این ارتباط برای معنادار بودن زندگی خود تلاش می‌کند.
وی با اشاره به این‌که زندگی امام حسین (ع) در هر 3 مفهوم به زندگی معنا می‌بخشد، بیان کرد: پرسش فلسفی این است که آیا واقعه عاشورا یا امام حسین (ع) قابلیت آن را دارد که افراد را برای معنادار شدن زندگیشان به این نوع از زندگی توصیه کنیم؟ به نظرم بله. چرا که در رفتار، سخنان و دیدگاه ایشان معنا هم در مقصود هدف، هم در مفهوم ارزش و همچنین مقصود کارکرد به قدری دارای قابلیت است که می‌تواند به دیگران توصیه شود. البته باید بدانیم که نوع نگاه و تفسیر ما از واقعه عاشورا در این مسأله مؤثر است. اگر تفسیرها از این ماجرا را به دو دسته تفسیرهای منفی و تفسیرهای سازنده تقسیم کنیم، مقصود ما تفسیرهایی است که ظرفیت معنابخشی را در امام حسین (ع) متصور هستند. ارزش‌های زیباشناختی، معنایی است که از ابتدای زندگی امام حسین (ع) پدیدار است و ظرفیت برجسته شدن دارد.
باید توجه کنیم اگر پیشینه امام حسین (ع) نبود شاید وقایعی چون عاشورا و پیامد‌های پس از آن رخ نمی‌داد، به طوری که پیام واقعی اسلام به دست ما نمی‌رسید.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با بیان این‌که می‌توانیم از مسأله عاشورا و جنبه‌های آن برای معنا بخشیدن به زندگی بهره بجوییم اما بحث بر سر چگونگی این کار است، افزود: پدران و مادران ما با توجه به باورها و شناخت‌هایی که از قبل داشتند از ثواب حرف می‌زدند اما این توضیح اگرچه صحیح است اما نمی‌تواند برای جامعه جوان نسل امروز قانع‌کننده باشد. زیرا جوانان ما در دنیای پیچیده کنونی به واسطه مشکلات روانی و بیرونی، نیاز به الگوهایی قابل هضم و تحمل دارند که به ایستادگی آن‌ها در برابر این چالش‌ها کمک کند. بنابراین باید الگوهایی ارائه شوند که مردم از طریق برقراری ارتباط با این الگوها، احساس کنند می‌توان در برابر وقایع دشوار، محکم بود، در عین حال که زندگی برایشان معنادار است.
بیات گفت: بسیاری از شخصیت‌های داستانی که برای ما الهام‌بخش هستند نیز همین ویژگی را دارند و چرا امام حسین (ع) را از این منظر نگاه نکنیم؟ چراکه لحظه لحظه زندگی ایشان و بخش‌های گوناگون آن به عنوان یک الگو قابل ارائه است و امام حسین (ع) را باید به گونه‌ای نگاه کنیم که تمامی جنبه‌های زندگی ایشان در زندگی ما تجلی داشته باشد. در نگاه اگزیستانسیالیستی هم برای این‌که مسائل مهمی چون تنهایی، اضطراب، ترس و مسأله مهمی چون مرگ را حل کنند، از این منظر به موضوع می‌نگرند.
بیات تاکید کرد: ما باید تلاش کنیم حسین (ع) را مخصوص شیعه‌ها معرفی نکنیم چرا که ایشان برای همه انسان‌ها الگوست. ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که به واسطه ارتباطات آدم‌ها چاره‌ای نداریم و خواه ناخواه باید از مسیر انسانیتی که در واقعه عاشورا برجسته است، عبور کنیم.
بیات واقعه عاشورا را اگر چه کوتاه اما برآیندی از امامت 10 ساله و نیز به مفهوم کلی حیات امام حسین (ع) و پیام‌رسان انسانیت عنوان کرد و گفت: بازه 10 روزه واقعه عاشورا اگر چه کوتاه اما تعیین‌کننده است. اما باید توجه کنیم اگر پیشینه امام حسین (ع) نبود شاید وقایعی چون عاشورا و پیامد‌های پس از آن رخ نمی‌داد، به طوری که پیام واقعی اسلام به دست ما نمی‌رسید.
