آیینهای عاشورایی در دوره سلجوقی: زمینهها و فرصتهای مانایی
مهتاب شورمیج، محمد شورمیج، منصور داداشنژاد، علی آقانوری
با سقوط دولت آل بویه (حک: 334-447 ه.ق.) و به قدرت رسیدن سلجوقیان (حک: 431-590 ه.ق.) برگزاری آیینهای عاشورایی، علیرغم سختگیریهای هیئت حاکمه در نیمه اول عصر سلجوقی، همچنان در میان امامیه استمرار داشت، و در منابع تاریخی کم و بیش گزارش شده است. پژوهش حاضر به آیینهای عاشورایی عصر سلجوقی، زمینهها و فرصتهای مانایی و برگزاری مراسم عاشورا، گونههای عزاداری امام حسین (ع)، عزاداری سنیان حنفی و شافعی، عزاداری زنان، مناقبخوانی، مرثیهسرایی و تعزیه پرداخته است. یافتههای پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی نشان میدهد که زمینهها و فرصتهایی در دوره سلجوقی وجود داشته که سبب مانایی آیینهای عاشورایی بوده است. آیینهای عاشورایی، و زمینهها و فرصتهایی که موجب استمرار این آیینها شده، هدف این پژوهش است. آیینهای عاشورایی در این عصر خودجوش بوده است. هر زمان که شیعیان اوضاع و احوال سیاسی مناسب و فرصت مناسبی مییافتند، در ایام محرم، بهویژه روز عاشورا، آیینهای عزاداری مخصوص امام حسین (ع) برپا میکردند. همان آیینهای عاشورایی که در عصر آل بویه وجود داشته، در این دوره هم کمابیش وجود داشته و منقطع نشده است.