نام مبارک امام چهارم علی است و از مشهورترین القاب آن حضرت، زین‌العابدین و سجاد است .
مشهورترین کنیه ایشان ابا‌محمد و ابوالحسن است. مدّت عمر آن بزرگوار پنجاه‌وهفت سال است. تولد آن بزرگوار دو سال قبل از شهادت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است و تقریباً بیست‌وسه سال با پدر بزرگوار زندگی کردند. مدت امامت آن بزرگوار سی‌وچهار سال است.
وجه اشتراک امام سجاد (ع) و امام علی (ع)
گرچه امام سجاد (ع) با اهل‌بیت (ع) در همه فضایل وجه اشتراک دارند و هیچ فرقی میان آنان ازنظر صفات و فضایل انسانی نیست، اما ازنظر گفتار و کردار شباهت تامی به جدشان امیرالمؤمنین علی (ع) دارند.
سخاوت، فتوت و رأفت امام سجاد (ع) در تاریخ آمده است . یکی از کارهای امیرالمؤمنین (ع) اداره کردن فقرا به‌طور مخفیانه بوده است. امیرالمؤمنین(ع) شب‌ها خوراک، پوشاک و هیزم به خانه بینوایان می‌برد و آن بینوایان حتی نمی‌دانستند که چه کسی آن‌ها را اداره می‌کند. همچنین میان مورخین مشهور است که امام سجاد (ع) چنین بوده است.
راوی می‌گوید: در محضر امام صادق (ع) بودیم که از مناقب حضرت علی (ع) صحبت شد و گفته شد «هیچ‌کس قدرت عمل امیرالمؤمنین (ع) را ندارد و شباهت هیچ‌کس به امیرالمؤمنین (ع) بیشتر از علی بن الحسین (ع) نبوده است که صد خانواده را اداره می‌کرد و شب‌ها گاهی هزار رکعت نماز می‌خواند.»
از طریق اهل تسنن روایت‌شده است که چون امام سجاد (ع) شهید شد، روشن شد که آن حضرت صد خانواده را به‌طور مخفی اداره می‌کرده است.
چرا امام، «سجاد» لقب گرفت؟
امام باقر (ع) فرمود: پدرم، هیچ‌یک از نعمت‌های الهی را یاد نمی‌کرد، مگر آنکه سر به سجده می‌نهاد. هیچ حادثه ناگواری از او رد نمی‌شد، جز آنکه سجده می‌کرد. هیچ نیرنگ حیله‌گری از او دفع نمی‌گردید، مگر آنکه سر به سجده می‌نهاد. از هیچ نماز واجبی فراغت نمی‌یافت، مگر اینکه به سجود می‌رفت. هرگز موفق به اصلاح و آشتی بین دو نفر نمی‌شد، جز آنکه سجده شکر به‌جای می‌آورد؛ بنابراین نشانه‌های سجود در تمام اندام سجده‌اش آشکار بود ازاین‌رو ایشان را «سجاد» نامیدند.
پاسداری از مقام نبوت
امام سجاد (ع) در غالب دعاهای صحیفه سجادیه مکرر، قبل و یا بعد از هرگونه درخواست از خدای متعال، به حمد و ثنای الهی می‌پردازد و بر پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم و آل آن بزرگوار صلوات می‌فرستد و شیوه دعا کردن را آموزش می‌دهد و حرمت رسول اکرم (ص) را پاس می‌دارد.
امام سجاد (ع) در کربلا
بیماری موقت امام در کربلا و در جریان حادثه عاشورا، چند روزی بیش ادامه نیافت و پس‌ازآن حضرت زین‌العابدین (ع) 35 سال عمر کرد که تمام آن مدت به مبارزه و خدمت به خلق و عبادت و مناجات با حق سپری شد. سن شریف حضرت سجاد (ع) را در روز دهم محرم سال 61 هجری که بنا به وصیت پدر و امر خدا و رسول خدا (ص) به امامت رسید، به اختلاف روایات در حدود 24 سال نوشته‌اند. مادر حضرت سجاد بنا بر مشهور «شهربانو» دختر یزدگرد ساسانی بوده است. آنچه در حادثه کربلا بدان نیاز بود، بهره‌برداری از این قیام و حماسه بی‌نظیر و نشر پیام شهادت امام حسین (ع) بود که حضرت سجاد (ع) در ضمن اسارت با عمه‌اش زینب سلام‌الله علیها آن را با شجاعت و شهامت و قدرت بی‌نظیر در جهان آن روز فریاد کردند. فریادی که طنین آن قرن‌هاست باقی‌مانده و برای همیشه جاودان خواهد ماند. واقعه کربلا با همه ابعاد عظیم و بی‌مانندش پر از شور حماسی و وفا و صفا و ایمان خالص، ظاهراً در عصر روز عاشورا به پایان آمد، اما مأموریت حضرت سجاد (ع) و زینب کبری (س) از آن زمان آغاز شد.
آنچه در حادثه کربلا بدان نیاز بود، بهره‌برداری از این قیام و حماسه بی‌نظیر و نشر پیام شهادت امام حسین (ع) بود که حضرت سجاد (ع) در ضمن اسارت با عمه‌اش زینب (س) آن را با شجاعت و شهامت و قدرت بی‌نظیر در جهان آن روز فریاد کردند. فریادی که طنین آن قرن‌هاست باقی مانده است و برای همیشه جاودان خواهد ماند.
صحیفه سجادیه
امام (ع) برای آگاهی مردم، اسلوب دعا را به کار برد، به‌طوری‌که دعاهای آن حضرت، رویدادهای عصر او را تفسیر می‌کند. صحیفه سجادیه که به زبور آل محمد (ص) مشهور است، اثر بی‌نظیری است که در جهان اسلام، جز قرآن کریم و نهج‌البلاغه، کتابی به این عظمت و ارزش، پدید نیامده که پیوسته موردتوجه بزرگان و علما و مصنفان باشد. از دیگر آثار ارزنده به‌جامانده از امام سجاد (ع)، مجموعه‌ای تربیتی و اخلاقی است به نام رساله حقوق که امام (ع) در آن وظایف گوناگون انسان را در برابر خدا و خود و دیگران، با بیانی شیوا و گویا بیان کرده است. مجموعه حقوقی که در این رساله ذکر شده جمعاً 51 حقّ هست.
آن چه ذکر شد گوشه‌ای از فضایل و ارزش‌های واقعی امام زین‌العابدین (ع) است که دشمن را بر سر کینه و انتقام می‌آورد.
امام در 12 محرم سال 95 هجری قمری حضرت سید الساجدین (ع) به دست ولید بن عبدالملک به شهادت رسیدند و امروز قبر شریف آن حضرت در قبرستان بقیع مظلومانه و غریبانه مأمن و زیارتگاه عاشقان و ارادتمندان خاندان رسول خدا (ص) است.
